|
Διάλεξη του Διδασκάλου που έγινε στις 5 Οκτωμβρίου (κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο) του 1914, στη Σόφια.
"Άνθρωποι δύο ανέβησαν εις το ιερόν δια να προσευχηθώσιν ο εις φαρισαίος και ο άλλος τελώνης." Κατα Λουκάν Ευαγγέλιο: 18,10
Ίσως να αναρωτηθείτε τι το ιδιαίτερο υπάρχει στο γεγονός ότι δυο άνθρωποι - ένας φαρισαίος και ένας τελώνης - ανέβηκαν κάποτε στον Ναό. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει τίποτε το ιδιαίτερο για όλους αυτούς που έχουν μια κατανόηση των πραγμάτων, αλλά για τους άλλους, που δεν έχουν την παραμικρή ιδέα, όλα αυτά δεν έχουν νόημα.
Θα πάρω αυτούς τους δυο ανθρώπους, τον Φαρισαίο και τον Τελώνη, ως θέματα για την σημερινή μου διάλεξη. Και οι δυο, είναι ένδοξοι αντιπρόσωποι ενός πανάρχαιου πολιτισμού. Ας συγκρίνουμε τα βασικά χαρακτηριστικά τους, προκειμένου να δείτε ξεκάθαρα το ύφος της ζωής τους και τους πνευματικούς χαρακτήρες τους.
Η λέξη φαρισαίος προέρχεται από την εβραϊκή λέξη παράς που σημαίνει "μοιράζω." Υπάρχει μια αραβική λέξη - φαρσί -που προέρχεται από την ίδια ρίζα και σημαίνει "ολοκληρωμένος, τέλειος ως προς την μορφή του." Συνεπώς, όταν λέμε ότι κάποιος μιλάει μια γλώσσα "φαρσί", υπονοούμε ότι την μιλάει πολύ καλά. Και σ' αυτό το κεφάλαιο ο Ιησούς Χριστός μας κάνει να δούμε δυο τύπους ανθρώπων. Ένας ταλαντούχος ζωγράφος που γνωρίζει καλά την επιστήμη του ανθρώπου, θα μπορούσε να σχεδιάσει αυτούς τους δυο τύπους ανθρώπων με όλα τα κύρια χαρακτηριστικά τους- κι αυτός ο τέλειος πίνακας θα ήταν άξιος να εκτεθεί στον τοίχο κάθε σπιτιού για να χρησιμέψει ως πρότυπο. Ποιά είναι, άρα, τα εμφανή χαρακτηριστικά του φαρισαίου, αφ' ενός, και του τελώνη, αφ' ετέρου; Δεν αρκεί καθόλου να πούμε για κάποιον "Είναι φαρισαίος" ή "Είναι τελώνης", πρέπει να γνωρίζουμε τα διακριτικά εξωτερικά σημάδια του προσώπου τους, των βραχιόνων και των χεριών τους, της συστάσεως του σώματος τους και των κεφαλιών τους. Κι έπειτα πρέπει να γνωρίζουμε τις ιδιαιτερότητες της ψυχής τους. Μονάχα μ' αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαμε να έχουμε μια σαφέστερη ιδέα του κειμένου για να το κατανοήσουμε, προκειμένου να το χρησιμοποιήσουμε στην ζωή μας. Ο Ιησούς Χριστός ήταν ένας σπουδαίος ζωγράφος, απέσπασε δυο κύρια χαρακτηριστικά αυτών των δυο τύπων ανθρώπινου χαρακτήρα, και σύμφωνα με αυτά τα δυο χαρακτηριστικά θα σας περιγράψω τον Φαρισαίο και τον Τελώνη.
Ωστόσο θα πείτε: "Κι εσείς πώς θα μπορέσετε να περιγράψετε έναν άνθρωπο αποκλειστικά σύμφωνα με κάποιες λέξεις που έχουν λεχθεί περί αυτού;" - Αυτό είναι μια επιστήμη. Είναι δυνατόν να κάνουμε μια περιγραφή του. Υπάρχουν επιστήμονες που ασχολήθηκαν με την συγκριτική ανατομία και μελέτησαν μέχρι τέτοιου σημείου την σύσταση των ζώων, ώστε αν τους παρουσιάσετε ένα μικρό μέρος ενός προκατακλυσμιαίου ζώου, θα μπορέσουν να σας περιγράψουν το μέγεθος του, να συγκρίνουν όλα τα οστά του, να του βάλουν μυώνες και νεύρα, και κατ' αυτόν τον τρόπο θα κάνουν να ξαναγεννηθεί αυτή η μορφή που έχει χαθεί από την ύπαρξη. Αν παρουσιάσετε σ' έναν έμπειρο βοτανολόγο ένα μονάχα φύλλο ενός οποιουδήποτε φυτού, θα μπορέσει να σας περιγράψει ολόκληρο το δέντρο. Σύμφωνα με τον ίδιο νόμο, θα προσπαθήσω να σας περιγράψω τον Φαρισαίο και τον Τελώνη προκειμένου να σας κάνω να δείτε το τι είναι πράγματι.
Αλλά θα μου πείτε: "Τι το κοινό υπάρχει μεταξύ αυτών των δυο ανθρώπων που έζησαν εδώ και δυο χιλιάδες χρόνια;" -Μέσα στον κόσμο υπάρχουν δυο κατηγορίες ανθρώπων - Οι Φαρισαίοι και οι Τελώνες• βρίσκονται στην πηγή ενός μεγάλου αριθμού άλλων κατηγοριών, αλλά και οι δυο τους είναι και εξακολουθούν να παραμένουν οι θεμελιώδεις τύποι. Μπορείτε να ταξινομηθείτε είτε σύμφωνα με τον πρώτο τύπο, είτε σύμφωνα με τον δεύτερο - δεν έχει καμιά σημασία το αν είστε ιερέας ή όχι, ευγενής ή όχι, επιστήμονας ή όχι, φιλόσοφος, άντρας ή γυναίκα. Αυτοί οι δυο χαρακτήρες αλληλοδιαπλέκονται και εμφανίζονται ξεκάθαρα στη ζωή όλων των ανθρώπων. Θα εξακολουθούν να υπάρχουν αενάως οι διακριτικοί τύποι στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η καλλιτεχνική επιδεξιότητα του Ιησού συνίσταται ακριβώς σε αυτό: Με ελάχιστες λέξεις, κατόρθωσε να τους παρουσιάσει και να τους εκφράσει κατά τρόπο τόσο σαφή και ξεκάθαρο.
Ο εξωτερικός τύπος του φαρισαίου είναι, με την πρώτη ματιά, κόσμιος. Είναι ένας άνθρωπος αξιοσέβαστος, εύρωστος, λυγερός, που είναι ψηλός, περίπου 1,75 έως 1,80 μ., λίγο περισσότερο από το συνηθισμένο. Οι βραχίονες του, τα χέρια και τα δάχτυλα του - λίγο μεγαλύτερα- ο αντίχειρας - μακρύς, συμμετρικός, πράγμα που είναι ένδειξη πως έχει πολύ περίτεχνες αντιλήψεις, μια παρουσία βούλησης και νοημοσύνης- ο δείκτης -ίσου μήκους με τον παράμεσο, πράγμα που υποδηλώνει πως πραγματοποιεί ως το τέλος κάθε ιδέα που γεννήθηκε εντός του. Το πεπτικό του σύστημα είναι σε τάξη, στο φαγητό και στο ποτό είναι εγκρατής και δεν παρουσιάζει τα ελαττώματα του λαίμαργου και του οινοπότη, η γεύση του είναι περίτεχνη. Έχει λεπτή κορμοστασιά. Η ηλικία του είναι της πέμπτης δεκαετίας, δηλαδή είναι περίπου σαράντα πέντε ετών. Οι ώμοι του είναι λίγο στρογγυλεμένοι- το πρόσωπο του είναι κάπως μακρουλό κι έχει την μορφή αχλαδιού, το νευρικό του σύστημα είναι καλά αναπτυγμένο. Η κάτω γνάθος του είναι καλοφτιαγμένη, το πηγούνι του είναι λίγο επίμηκες και αιχμηρό - μια ένδειξη ότι είναι ένας άνθρωπος με ανοιχτή και εύστροφη νοημοσύνη• το στόμα του έχει μέσες διαστάσεις- τα χείλη του δεν είναι πολύ χοντρά αλλά ούτε και λεπτά- τα άκρα των χειλιών του είναι λίγο ανυψωμένα κι εμφανίζεται εκεί ένα περιφρονητικό χαμόγελο: "Οι άνθρωποι είναι μια μάζα"- αλλά δεν εκδηλώνει ποτέ την εσωτερική αποστροφή του. Τα μάτια του είναι γκρίζα σαν στάχτες- τα φρύδια του έχουν την μορφή δυο τόξων λίγο γυρτών, σαν κλαδιά γέρικου δέντρου - είναι ένας άνθρωπος που έχει μακρά ζωή και καλή εμπειρία. Το μέτωπο του είναι όμορφο, λίγο ψηλότερο, η δε βάση του κάτω από την μύτη είναι λίγο πεταχτή - μια ένδειξη πως πρόκειται για έντονη ατομικότητα, για μια νοημοσύνη που έχει το χάρισμα της παρατήρησης κι ένα πνεύμα πολύ πραγματιστικό. Οι κρόταφοι του είναι ανεπτυγμένοι κατά τρόπο φυσικό- τα αυτιά του έχουν μια μορφή εξ ίσου αρμονική και είναι λίγο τραβηγμένα προς το κεφάλι, πράγμα που είναι μια ένδειξη τάξης στα υλικά και φυσικά πράγματα. Οι τρίχες της γενειάδας του είναι κάπως αραιές και κοκκινωπές, είναι μια ένδειξη παρορμητικότητας και πείσματος. Το κεφάλι του είναι στρογγυλεμένο, η διάσταση στο ύψος των αυτιών είναι περίπου πενήντα έξι με εξήντα εκατοστά- η κορφή του κεφαλιού είναι καλά ανεπτυγμένη και υψηλή - σημάδι πως πρόκειται για κάποιον που κυριαρχεί καλά στον εαυτό του, σέβεται την προσωπικότητα του, έχει υπερηφάνεια, διαθέτει πνεύμα απαιτητικό και ματαιοδοξία. Χαρακτηρίζεται από ένα συναίσθημα στενοκέφαλης πίστης- εκδηλώνει την συμπόνια αλλά μονάχα σε σχέση με τον εαυτό του και τους πλησίον του. Το πρόσωπο του είναι κάπως ωχρό, λευκό, η μύτη του αγγέλλει τον ελληνορωμαϊκό τύπο. είναι ένας άνθρωπος που έχει καλή αισθητική, αλλά στερείται ποιήσεως και αγάπης για την Φύση, για κάθε τι που είναι έξοχο και ιδεώδες. Είναι ένας άνθρωπος με πίστη δυνατή, αλλά πρόκειται για μια πίστη αποκλειστικά στη νοημοσύνη του- έχει μεγάλη ελπίδα, αλλά αυτή η ελπίδα βασίζεται μονάχα στη δική του δύναμη- έχει πνεύμα θρησκευόμενο, αλλά δεν σέβεται και δεν λατρεύει εκεί παρά μονάχα τον εαυτό του. Αν διεισδύσει κανείς στον ναό του, θα δει κατ' αρχήν όχι την εικόνα του Ιησού Χριστού, αλλά το δικό του πορτραίτο- και στη θέση της Παρθένου Μαρίας, του Ιωάννη του Βαπτιστή και των άλλων αγίων, θα δει μια σειρά από τους προγόνους του, τους οποίους λιβανίζει και ανυψώνει στις προσευχές του: "Η οικογένεια μας είναι τόσο ένδοξη και έξοχη." Ένας έξυπνος άνθρωπος που συλλέγει γνώσεις στην ζωή του, ένας καλός γνώστης της ιουδαϊκής Καμπάλα και των αρχών του πολιτισμού εκείνης εκεί της εποχής. Και αν ζούσε στις μέρες μας, θα ήταν ένας διάσημος άνθρωπος - ένας συγγραφέας, ένας φιλόσοφος, ένας ζωγράφος, ένας πολιτικός, ή ένας πνευματικός αρχηγός.
Γιατί, άρα, ο Ιησούς μας κάνει να δούμε αυτόν τον τύπο του ανθρώπου; Τι το κακό υπάρχει στην προσευχή του; Παρατηρεί κανείς σ' αυτόν μια φιλοσοφία ξεπερασμένη - έναν άνθρωπο που ζει μονάχα από το παρελθόν ενώ του λείπει το παρόν και το μέλλον έναν άνθρωπο που ερωτεύτηκε στα νιάτα του, αλλά δεν αγαπά παρά μονάχα το δικό του πορτραίτο, όπου φαίνεται μονάχα η δική του η όψη από όλες τις απόψεις της ζωής. Είναι αστείο να ερωτεύεται κανείς την δική του εικόνα!
Μου συνέβη μια μέρα να παρατηρήσω έναν βούλγαρο συγγραφέα: Καθόταν σ' ένα σημείο που να το βλέπουν καλά όλοι οι περαστικοί, και κοντά του υπήρχε ένας καθρέφτης- ανάβει το τσιγάρο του, έπειτα στρέφεται για να κοιταχτεί στον καθρέφτη, σα να έλεγε: "Τι όμορφος που είμαι, κάνω καλή εντύπωση στους άλλους." Έπειτα ανάβει ένα άλλο τσιγάρο καθώς ποζάρει μπροστά στον καθρέφτη. Κι αν αυτός ο καθρέφτης σπάσει κατά τύχη, θα καταστραφεί επίσης και η ευτυχία του.
Ο φαρισαίος μοιάζει με αυτόν τον τύπο που είναι ερωτευμένος με τον εαυτό του. Και βλέπετε, όταν απευθύνεται στον Θεό τα λόγια του είναι πολύ παράδοξα: "Κύριε, σε ευχαριστώ γιατί δεν είμαι σαν τους άλλους και γιατί είμαι κάποιος ανώτερος." Αλλά δεν είναι μονάχα ως προς αυτό το σημείο εσφαλμένη η φιλοσοφία του, γιατί ο Θεός δημιούργησε όλους τους ανθρώπους. "Δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους." Όμως ποιος είσαι επιτέλους; Είσαι άγγελος; - Καθόλου. Δημιουργήθηκες από τον ίδιο πηλό και μέσα τις φλέβες σου κυλάει το ίδιο αίμα, το αίμα που κυλάει στις φλέβες όλου του κόσμου. Θέλει, λοιπόν, να ψευστεΐ, τόσο στον εαυτό του όσο και στον Θεό. Ιδού το πρώτο ψέμα που είπε. Και ο Θεός του απαντά: "Δεν λες την Αλήθεια."
Η δήλωση του φαρισαίου είναι όντως αρνητική. Δεν συγκρίνει τον εαυτό του παρά μονάχα με κατώτερους τύπους, με εγκληματίες (λέγοντας πως δεν είναι σαν κι αυτούς) και όχι με όντα ανώτερα απ' αυτόν, με τους αγγέλους. Ας δεχτούμε πως συγκρίνω τον εαυτό μου με τα ζώα λέγοντας: "Σε ευχαριστώ, Κύριε, γιατί δεν μοιάζω με αυτά τα βόδια, μ' αυτά τα γαϊδούρια, μ' αυτά τα σκυλιά, μ' αυτές τις σαύρες, μ' αυτά τα φίδια"" τι σύγκριση θα μπορούσα να κάνω με αυτά τα όντα; Άρα, πρόκειται για ένα σημάδι αδυναμίας που θα μπορούσε κανένας να το δει σε όλους τους ανθρώπους. Πριν από αρκετά χρόνια, στην Βουλγαρία, ορισμένοι μαθητές και σπουδαστές ανέλυαν τις ζωές των μεγάλων συγγραφέων, για παράδειγμα την ζωή του Σαίξπηρ, για να βρουν στις ζωές τους τουλάχιστον τα ελαττώματα τους, μιας και δεν είχαν καθόλου τις καλές τους ιδιότητες. "Για να δούμε, έχω όλα αυτά τα κύρια χαρακτηριστικά;" κι αφού έβρισκαν στον εαυτό τους κάποια ελαττώματα που τα 'χε και ο Σαίξπηρ, περηφανεύονταν: "Είμαι κι εγώ, επίσης, σαν τον Σαίξπηρ, μια ιδιοφυία!" Ανέλυαν τον χαρακτήρα του Σίλερ, ψάχνοντας κάποια εκκεντρικότητα, που την είχαν κι αυτοί, κι αφού εύρισκαν κάποιο παρόμοιο χαρακτηριστικό, δήλωναν: "Είμαι κι εγώ σαν τον Σίλερ!" Κι αφού είχαν αναλύσει αρκετές ιδιοφυίες, διακήρυσσαν: "Είμαστε σπουδαίοι άνθρωποι!" Ναι, είναι αλήθεια, αλλά με την αρνητική έννοια- σπουδαίοι άνθρωποι που διέθεταν κάτι λιγότερο από ένα γρόσι. Προτιμώ αυτόν που δεν διαθέτει τίποτε, γιατί δεν θα έχει χρέη και κανείς άλλος δεν θα του χρωστάει.
Ο φαρισαίος, άρα, κάνει μια σύγκριση και λέει: "Σ' ευχαριστώ, Κύριε, γιατί δεν είμαι σαν εκείνον εκεί, ένας κλέφτης." Κι ο Θεός του απαντά: "Αν σε είχα βάλει στην θέση του, τι θα είχες κάνει;" Μια φορά, καθώς κοίταζε από τον Ουρανό τις αμαρτίες ενός ανθρώπου, ένας άγγελος απευθύνθηκε στον Θεό και του είπε: "Πώς ανέχεσαι αυτό το αξιοκατάκριτο πλάσμα; Αν ήμουν στη θέση σου, θα τον είχα εξαφανίσει από το πρόσωπο της Γης." Τότε ο Θεός έστειλε τον άγγελο στη Γη, για να ενσαρκωθεί εκεί, και τον έβαλε μέσα στις ίδιες συνθήκες• κι αυτός ο άγγελος έκανε δυο φορές περισσότερες αμαρτίες απ' όσο ο δύστυχος άνθρωπος τον οποίον είχε κατηγορήσει. Συνεπώς, δεν πρέπει να κρίνουμε τις πράξεις των ανθρώπων από την θέση που βρισκόμαστε εμείς, γιατί στην θέση τους θα είχαμε κάνει τα ίδια.
Είδα πολλούς ανθρώπους που έρχονται να με δουν κι αρχίζουν λέγοντας: "Δεν είμαστε τόσο κακοί, είμαστε άνθρωποι με καλή μόρφωση, γιατί προερχόμαστε από ευγενή οικογένεια." Δεν αμφιβάλω για τις προθέσεις τους, μέσα την ψυχή μου πιστεύω βαθιά σε ό,τι μου λέτε εσείς• όλοι εμείς προερχόμαστε από μια ευγενική γενιά, διαρκώς διαβεβαιώνω πως έτσι συμβαίνει. Όμως οι πρόγονοι σας και οι δικοί μου πρόγονοι δεν ήταν τόσο ευγενείς όσο υποθέτουμε εσείς κι εγώ- πολλοί απ' αυτούς ήταν μεγάλοι κακοποιοί, εγκληματίες, παράνομοι και φαύλοι. Την μαρτυρία που έγραψε επ' αυτών ο Θεός, την φέρουμε επάνω μας εσείς κι εγώ. Από το εξωτερικό, τα πράγματα μπορούν να φαίνονται κάπως θετικά, αλλά, από το εσωτερικό, δεν έχουν ένα αντίστοιχο περιεχόμενο. Κατά την γνώμη μου, οι προγονοί μας δεν ήσαν τόσο αγνοί, και η απόδειξη γι' αυτό βρίσκεται, λοιπόν, στην εκδήλωση εντός της ζωής μας, τουλάχιστον δυο φορές την μέρα, όλων των αρνητικών χαρακτηριστικών που μας κληροδότησαν. Αν οι παππούδες σου ήσαν αγνοί και αγαθοί σαν άγγελοι, από πού προέρχονται όλα αυτά τα χαρακτηριστικά και αυτές οι κακές πράξεις στη ζωή σου; Αν βάλει κανείς μια πικρή ουσία ή μια μικρή ποσότητα δηλητηρίου σ' ένα υγρό, τούτο θα φανεί σίγουρα και ξεκάθαρα, το παν θα εκδηλωθεί• θα ξέρουμε καλά πως μέσα σε κάθε το τι το θετικό, υπάρχει κάτι το κακό.
Λοιπόν, τους ανθρώπους που φέρουν μέσα τους την φιλοσοφία του φαρισαίου, θα μπορούμε να τους αποκαλέσουμε "οπισθοδρομικούς", συντηρητικούς, ανθρώπους που έχουν καλή γνώμη για τον εαυτό τους. Δεν είναι τόσο κακό να έχουμε καλή γνώμη για τον εαυτό μας, φτάνει αυτή η γνώμη να είναι σωστή και δίχως πρόσμιξη λίγης πίκρας. Ο μεγαλύτερος συντηρητής και ο μεγαλύτερος ρυθμιστής μέσα στη Φύση είναι το άζωτο που θέτει τέλος σε κάθε δράση καύσης, που πνίγει κάθε μορφή ζωής. Το άζωτο είναι το αρχαιότερο και πιο ισορροπημένο στοιχείο μέσα στη Φύση. Αν, όμως, η Φύση δεν είχε αυτό το στοιχείο, το παν θα ήταν πλήρως νεκρό, ένα μηδέν. Ωστόσο, ο οργανικός κόσμος θα έπρεπε να το ευγνωμονεί...
Ο φαρισαίος απευθύνεται στον Θεό όχι για να του ζητήσει βοήθεια προκειμένου να αποδυναμώσει κάποιες ανωμαλίες του χαρακτήρα του, δεν κάνει καθόλου κάτι τέτοιο. Το μόνο που κάνει, είναι το να ευχαριστεί γιατί δεν είναι σαν τους άλλους ανθρώπους - συκοφάντης, κλέφτης, μοιχός. Όταν βλέπουμε μπροστά μας κάποιους ανθρώπους που είναι σε κατώτερο επίπεδο, σύμφωνα με την διδασκαλία του Ιησού Χριστού, δεν πρέπει να τους κρίνουμε εντός της ψυχής μας, αλλά πρέπει να αντλούμε ένα μάθημα, να βρούμε τα αίτια της καταστάσεως τους, και, αν υπάρχει κάτι παρόμοιο εντός μας, να το κάνουμε να εξαφανιστεί. Γιατί, αυτός που δημιούργησε τους μεγάλους νόμους της Ζωής, λέει: "Μην κρίνετε, για να μην κριθείτε." Μέσα σ' αυτά τα λόγια υπάρχει ένα βαθύ νόημα, όποιος δε τα κατάλαβε, είχε επαφή με τον έξοχο νόμο του ανθρώπινου καλού. Οι ζωολόγοι της εποχής μας μελετούν τα ζώα και έδωσαν στον κόσμο πολυτιμότατες αναλύσεις, αλλά κανείς δεν μελέτησε τα βαθιά αίτια της δημιουργίας. Για παράδειγμα, γιατί ορισμένα ζώα έχουν κέρατα, ενώ κάποια άλλα δεν έχουν γιατί ορισμένα ζώα είναι ερπετά, ενώ ορισμένα άλλα περπατούν με τέσσερα πόδια" γιατί ορισμένα ζώα είναι σαρκοφάγα, ενώ ορισμένα άλλα είναι φυτοφάγα" γιατί τα ζώα στερούνται της ανθρώπινης νοημοσύνης. Στην ουσία, όλα αυτά έχουν βαθιά και θεμελιώδη αίτια, τίποτε δεν είναι αυθαίρετο, όπως θα μπορούσε κανείς να υποθέσει. Όταν οι άνθρωποι κατανοήσουν αυτά τα βαθιά αίτια, θα φτάσουν σ' αυτήν την έλλογη φιλοσοφία επί της οποίας θα δομηθεί η μελλοντική κοινωνία - "Η αυγή του νέου πολιτισμού."
Όλος ο σύγχρονος πολιτισμός μας στηρίζεται στις γνώμες του φαρισαίου, είναι ένας φαρισαϊκός πολιτισμός. Αυτός ο πολιτισμός, όπου οι άνθρωποι διακρίνονται από την μορφή τους, από την εξωτερική τους εμφάνιση, από την ετικέτα, δημιουργήθηκε σε μια αρχαιότατη εποχή στην Αίγυπτο, στην Ινδία, στη Βαβυλώνα, στην Κίνα, στην Περσία, στην Ιουδαία, στην Ελλάδα, στη Ρώμη. Υπάρχει πάντοτε στην Ευρώπη ενδεδυμένος με ένα πανέμορφο χριστιανικό φελόνιο. Δεν δηλώνω πως είναι κάτι το κακό στις βάσεις του, αλλά έχω τη γνώμη ότι η μορφή πρέπει πάντοτε να έχει ένα κατάλληλο περιεχόμενο. Δίχως αυτό η μορφή θα παραμένει ένα απλό κέλυφος, όπου δεν θα μπορούσαν να ζήσουν παρά μόνον παράσιτα. Λέγεται: "Έχει πανέμορφα μάτια" - Και τι, λοιπόν, μ' αυτό; - "Είναι όμορφα" -Σε τι συνίσταται η ομορφιά τους; - "Είναι λαμπερά και ευχάριστα" - Ως προς τι ακριβώς σας είναι ευχάριστα; - Η μύτη κάποιου είναι όμορφη και όπως πρέπει. - Σε τί συνίσταται αυτή η ομορφιά; - Το στόμα του είναι ωραίο και αρμονικό. - Ως προς τι; Υπάρχουν στους ανθρώπους αντιλήψεις που αφορούν κάποια πράγματα που δεν θα μπορούσαμε να τα εξηγήσουμε- πιο συγκεκριμένα να ξεκαθαρίσουμε ότι τα μαύρα μάτια, τα μπλε μάτια, τα μάτια που έχουν το χρώμα της στάχτης, τα πρασινωπά μάτια ή τα μάτια σατέν έχουν ορισμένες δυνάμεις που κρύβονται εκεί. Ένας άνθρωπος με μαύρα μάτια θα κάνει να γεννηθεί μια κάποια ιδέα, ένας άνθρωπος με καστανά μάτια θα κάνει να γεννηθεί μια κάποια διάθεση κλπ. Οι άνθρωποι με τα μπλε μάτια είναι λίγο ψυχροί. Μοιάζουν με τον ουρανό - καθαροί, αλλά χλιαροί ή ψυχροί. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι σύμφωνοι με την Γη. Έχουν μια πίστη, αλλά ήρθαν πολύ νωρίς στον κόσμο, πρόωρα. Ίσως να είναι άνθρωποι που θα έρθουν στο μέλλον. Μιλώ γι' αυτά τα μπλε μάτια που είναι η έκφραση και η εκδήλωση του ουρανού. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Ιησούς Χριστός είχε παρόμοια μάτια.
Λέγεται για κάποιον: "Το στόμα του είναι όμορφο σαν τριαντάφυλλο." Τι είναι το στόμα; - Εκφράζει την ανθρώπινη καρδιά - αν είναι γλυκιά ή σκληρή- αγγέλλει αν ο άνθρωπος είναι ισχυρός και ειλικρινής. Σ' όλους αυτούς που συνήθως έ-χουν καλή όρεξη, τα χείλη είναι κάπως χοντρά- είναι ένας νόμος της φυσιολογίας. Μια μεγαλύτερη ποσότητα αίματος συρρέει εκεί, γι' αυτό το λόγο και έχουν κάπως πιο χοντρά και κόκκινα χείλη. Όταν γεύονται το γεύμα, λένε: "Είναι ευχάριστο!" και στο πρόσωπο τους εμφανίζεται ένα λαμπερό χαμόγελο, ντελικάτο, ή που μόλις γίνεται αντιληπτό- αυτό το χαμόγελο μας κάνει να ξέρουμε ότι η ψυχή τους έχει μια παρόμοια διάθεση.
Αν πάρουμε έναν άνθρωπο που η μύτη του είναι όμορφη, αυτή η μύτη είναι εκεί η έκφραση της νοημοσύνης και του ανθρώπινου πνεύματος. Το γεγονός ότι η μύτη είναι ίσια ή γαμψή, ότι είναι ρωμαϊκού ή ελληνικού τύπου, έχει βαθύ νόημα. Η εξωτερική όψη του προσώπου δεν στερείται σημασίας• επί πλέον, εκφράζει και την εξωτερική ζωή του ανθρώπου. Αν κοιτάξει κανείς προσεκτικά ένα ανθρώπινο πρόσωπο, και αν δει πως δεν έχει συμμετρία, μιας και τα δυο φρύδια δεν είναι ίδια, το ένα είναι πιο μακρύ, το άλλο πιο πεταχτό, τούτο υποδηλώνει πως υπάρχει μια κάποια ανισορροπία μέσα σ' αυτόν τον άνθρωπο. Αν χαράσσετε ευθεία γραμμή, θα μπορείτε να είστε βέβαιοι πως η μύτη σας είναι στη θέση της. Η μύτη είναι στην πραγματικότητα ένα βαρόμετρο, ένα θερμόμετρο που δείχνει την κατάσταση της νοημοσύνης σας. Όταν οι μηχανοδηγοί οδηγούν μια ατμομηχανή, υπάρχει ένα όργανο που μετρά την ατμοσφαιρική πίεση της ατμομηχανής και, ανάλογα με τις ενδείξεις, προσθέτουν κάρβουνο για να αυξήσουν την ποσότητα του ατμού, ή, πάλι, το βγάζουν αν υπάρχει υπερβολή. Σκεφτήκατε, τουλάχιστον μια φορά ως τώρα, έτσι για να μπείτε στον κόπο, πώς το κάνουν αυτοί οι μηχανοδηγοί, να δείτε δηλαδή ποιά είναι η κατάσταση του δικού σας ατμού, της καρδιάς σας; Γι' αυτό το λόγο ο Θεός σας έδωσε τη μύτη. Πηγαίνετε μπροστά σ' έναν καθρέφτη και θέστε αυτό το ερώτημα στην νοημοσύνη σας. Θα σας πει σαφώς σε ποιά κατάσταση είναι η καρδιά σας.
Αν κοιτάξετε τα μάτια σας, θα δείτε ποιά είναι η κατάσταση της ψυχής σας. Το μόνο όργανο που δεν ψεύδεται ποτέ και που δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει υποκρισία, είναι τα μάτια. ΓΓ αυτόν τον λόγο, όταν κάποιος θέλει κάποια στιγμή να ψευστεί, κλείνει τα βλέφαρα του ή βάζει το χέρι του στα μάτια του. Ακόμα και το παιδί ξέρει καλά ότι η μητέρα του, αν το κοιτάξει, θα καταλάβει το ψέμα, και γι' αυτό το λόγο κρύβει τα μάτια του με τα χέρια του.
Όταν προσευχόταν ο φαρισαίος, ο Ιησούς τον κοίταξε και του είπε: "Η ψυχή σου είναι ταραγμένη, οι προγονοί σου δεν έζησαν μια ζωή τόσο αγνή όσο το φαντάζεσαι. Πιστεύεις πως δεν είσαι σαν τους άλλους ανθρώπους, αλλά, στο παρελθόν ήσουν σαν κι αυτούς, ίσως δε και τώρα να μην διαφέρεις πολύ απ' αυτούς." Όποια κι αν είναι η εξήγηση μας γι' αυτό το γεγονός - σύμφωνα με την διδασκαλία των Ινδών φιλοσόφων περί της ενσαρκώσεως, ή σύμφωνα με την διδασκαλία των σοφών Αιγυπτίων περί της μεταναστεύσεως των ψυχών, ή, πάλι, σύμφωνα με την διδασκαλία των Καβαλιστών και των αποκρυφιστών περί της απορροής και περί της τελειοποιήσεως του πνεύματος, ή πάλι, τέλος, σύμφωνα με την σύγχρονη διδασκαλία περί κληρονομικότητας - είναι εντελώς το ίδιο. Αυτές οι διδασκαλίες και θεωρίες δεν είναι για μας παρά τα μέσα προκειμένου να διαφωτιστούμε καλύτερα ως προς κάποια πράγματα, προκειμένου τα φαινόμενα της ανθρώπινης ζωής να καταστούν σαφέστερα και πιο κατανοητά για μας. Ωστόσο, η θεμελιώδης αρχή που έχει τεθεί στην βάση κάθε πράγματος, είναι και θα παραμένει πάντοτε η ίδια, ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίον εξηγεί και ερμηνεύει κανείς τις εκδηλώσεις της. Ο μεγάλος νόμος του αιτίου και αποτελέσματος, άρα των πράξεων και των βασάνων, δεν ψεύδεται ποτέ, αποκαλύπτει πάντοτε την Απόλυτη Αλήθεια. Αν είσαι καλός, είναι σημειωμένο άρα στο βιβλίο της Ζωής πως είσαι καλός, αν είσαι κακός, είναι σημειωμένο εκεί πως είσαι κακός, αν λες την αλήθεια, θα σημειωθεί στο βιβλίο της Ζωής πως είπες την Αλήθεια- αν ψευστείς θα σημειωθεί εκεί πως είπες ψέματα. Αν βοηθάς τους πλησίον σου, αν αφοσιώνεσαι για να υπηρετήσεις τον λαό σου, αν εργάζεσαι για το καλό της ανθρωπότητας, αν υπηρετείς τον Θεό λόγω αγάπης, όλα αυτά θα καταγραφούν στο βιβλίο της Ζωής. Κι αν δρας δια της βίας έναντι των πλησίον σου, αν προδίδεις τον λαό σου, αν παρεμποδίζεις την εξέλιξη της ανθρωπότητας, αν δεν είσαι πιστός στον Θεό, τα πάντα καταγράφονται σ' αυτό το βιβλίο. Η Ζωή καταγράφει αδυσώπητα τις μαρτυρίες της που αφορούν τις πράξεις των ανθρώπων: Στο μέτωπο, στη μύτη, στο στόμα, στο πρόσωπο, στο κεφάλι, στα χέρια και τα δάκτυλα, σε όλα τα άλλα μέρη του ανθρώπινου σώματος - κάθε κόκαλο είναι μια μαρτυρία εναντίον μας ή υπέρ μας.
Και διαβάζουμε καθημερινά αυτή την ιστορία της ανθρώπινης ζωής. Οι σελίδες του παρελθόντος περιέχουν την ζωή όλων των προγόνων μας: Είναι σημειωμένο εκεί ότι ορισμένοι από αυτούς ήταν φοβεροί εγκληματίες, κλέφτες και ληστές. Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο και προσέχοντας την γενιά του Αβραάμ, του Ισαάκ, του Ιακώβ, του Δαβίδ, του Σολομώντα και πάμπολλων άλλων, θα ξαναβρούμε εκεί τις ζωές τους να παρατίθενται έτσι όπως ήταν. Για τον Αβραάμ, διαβάζουμε πως ήταν ένας άνθρωπος δίκαιος και πολύ έξυπνος, με μεγάλη καρδιά και δυνατή πίστη, με πνεύμα υψηλό που γνώριζε την βαθιά σοφία των Θείων Σχεδίων σχετικά με το ευγενές μέλλον της ανθρωπότητας. Για τον Ιακώβ, διαβάζουμε εκεί ότι στην αρχή ήταν ένας άνθρωπος διπρόσωπος, εγωιστής, πανούργος, που, χρησιμοποιώντας το ψεύδος και την απάτη, κατάφερε να αποσπάσει τα πρωτοτόκια από τον αδερφό του. Και μόνο γύρω στα τριάντα του του συνέβη μια αλλαγή, αφού έμεινε επί δεκατέσσερα έτη κοντά στον θείο του Λαβαν και τις δυο του κόρες. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή μετεστράφη στο καλό. Ως προς τον Δαβίδ, ξέρουμε πως ήταν άνθρωπος θαρραλέος και αποφασιστικός, με τέλεια νοημοσύνη στους τομείς της φύσεως και της ποίησης, αλλά είχε μια ιδιαίτερη αδυναμία για τις όμορφες γυναίκες. Με αλαζονεία πήρε την γυναίκα του Ουρία, και από τότε άρχισαν οι δοκιμασίες του. Και ο θαρραλέος προφήτης Νάθαν δεν δίστασε να τον καταγγείλει ανοιχτά και να τον κάνει να δει τις αρνητικές συνέπειες που θα σημείωνε αυτός ο νόμος εναντίον του στο βιβλίο του που θα απευθυνόταν στις μελλοντικές γενεές. Για τον Σολομώντα, λέγεται πως είχε μια τέλεια φιλοσοφική νοημοσύνη, μια καρδιά καλή αλλά διεφθαρμένη, συγκινήσεις έντονες και πάθη, υπερβολική ματαιοδοξία και αδύναμη θέληση, πως ήταν πρώτης τάξης επικούρειος στο φαί και στο ποτό και στον έρωτα των γυναικών.
Ο Ιησούς τα γνώριζε όλα αυτά. Ξέρει καλά πως είχε ζήσει και η οικογένεια του, και, όταν οι άνθρωποι του λένε: "Αγαθέ και γλυκύ διδάσκαλε", αυτός δεν το δέχεται: "Γιατί με λέγετε αγαθό; Μονάχα ο Θεός είναι αγαθός." Θέλει να πει: "Η οικογένεια μέσα στους κόλπους της οποίας ήρθα στον κόσμο, δεν είναι τόσο ευγενής όσο το φαντάζεσθε. Γιατί ο Θεός έχει ένα άλλο μέτρο, το οποίο εσείς το ξεχνάτε. Απαιτεί την απόλυτη αγνότητα ως προς τα πάντα. Και ορισμένα άτομα αυτής της οικογένειας δεν είχαν μια ζωή σύμφωνη προς τις απαιτήσεις του αληθούς Θεού, του οποίου τη βούληση εκπληρώνω." Και γι' αυτό το λόγο στρέφεται προς τον φαρισαίο για να του πει: "Εξαπατάς τον εαυτό σου, εξαπατάς τους άλλους ανθρώπους, εξαπατάς επίσης και τον Θεό. Πολλοί από τους προγόνους σου είχαν τελέσει εγκλήματα και γι' αυτόν τον λόγο δεν έχεις το δικαίωμα να λες: "Εγώ δεν είμαι σαν τους άλλους." Και επειδή η ταπεινότητα είναι απούσα στην ψυχή σου, η προσευχή σου δεν είναι δυνατόν να εισακουσθεί και δεν θα δικαιωθείς. Εσείς, οι φαρισαίοι, διαστρεβλώσατε τον Θείο Νόμο γιατί βάλατε από πάνω του το κάλυμμα της υποκρισίας. Πάψτε να παρουσιάζεστε έτσι όπως δεν είστε, γιατί ο Θεός δεν είναι ένας άνθρωπος που μπορεί να εξαπατηθεί βλέποντας την εξωτερική σας όψη. Κυτάζει την καρδιά σας και σας εκτιμά με βάση αυτήν.
Θα σταθώ τώρα σ' έναν άλλο τύπο - τον τελώνη. Είναι ένας άνθρωπος μέσου ύψους, λίγο παχύς• τα πόδια του είναι λίγο κοντά, οι βραχίονες και τα χέρια του είναι εύσαρκα και, επί πλέον, τα δάχτυλα του είναι μυτερά, το πρόσωπο του στρογγυλωπό, το πεπτικό του σύστημα είναι τέλεια ανεπτυγμένο, του αρέσει να τρώει καλά και πολύ, του αρέσει επίσης και να πίνει. "Πρέπει να βαδίσω πολύ και γι' αυτό πρέπει να έχω φαγητό να φαω." - Μ' αυτόν τον τρόπο συλλογίζεται και, τελικά, γίνεται φοροεισπράχτορας εδώ θα ζητιανέψει, θα πάρει από 'κει, θα κλέψει λιγάκι και ιδού, ο σάκος του θα γεμίσει. "Κάνεις, λοιπόν, ό,τι κι εγώ' θα μπορέσεις να θεωρήσεις τούτο ως κλοπή, αλλά, συγγνώμη, το χρειάζομαι. Αν δεν θέλεις να μου δώσεις, θα στο πάρω δια της βίας, ή θα σε ληστέψω." Είπα: Ο τελώνης έχει ένα πρόσωπο λίγο στρογγυλό, παχιά φρύδια, σαγόνι φαρδύ στο κάτω μέρος - ό,τι κι αν αναλάβει, θα πετύχει.
Είναι περίπου σαράντα έως σαράντα πέντε ετών. Έχει γενειάδα πυκνή και μαύρη, μουστάκι του ίδιου τύπου - πράγμα που δείχνει μεγάλο ζήλο' Η μύτη του είναι καλά ανεπτυγμένη, λίγο κοντή, εύσαρκη, φαρδιά στο επίπεδο των ρουθουνιών, πράγμα που είναι σημάδι ενός καλού αναπνευστικού οργάνου. Είναι άτομο ευσυγκίνητο, παρορμητικό, σαν παιδί, που μπορεί ανά πάσα στιγμή να εκφράσει την χαρά του- αφού πιει μισό λίτρο κρασιού, μπορεί να σκιρτήσει και να γεμίσει αγαλλίαση• όταν ξεμεθύσει, αρχίζει να κλαίει γιατί η γυναίκα του είναι άρρωστη. Οι κρόταφοι του είναι καλά ανεπτυγμένοι- τα αυτιά του είναι κάπως μεγάλα, σαν μερικά από τα πρόσωπα του Τολστόι, κάποιου που κλέβει, που παίρνει, αλλά που ταυτόχρονα δίνει - "Ο πατέρας μου και η μητέρα μου ήσαν κλέφτες• εμπρός, θα δώσω στον άλλον, προκειμένου ο Θεός να τους συγχωρέσει τις αμαρτίες." Έχει μάτια καστανά ή στο χρώμα του κρασιού - μια ένδειξη φυσικής γλυκύτητας και καλοσύνης της καρδιάς, δυο ποιότητες που περιμένουν τον κατάλληλο χρόνο για να εκδηλωθούν. Το κεφάλι του είναι καλά ανεπτυγμένο σαν το κεφάλι του Σωκράτη. Έχει τέλεια εξελιγμένα οικογενειακά και κοινωνικά συναισθήματα, ισχυρό θρησκευτικό αίσθημα, είναι ευαίσθητος και πολυεύσπλαχνος, έχει καλή κατανόηση της ζωής, η νοημοσύνη του είναι τέλεια, δίχως επιτηδεύσεις, η συνειδητότητά του είναι επίσης πολύ ανεπτυγμένη, ώστε να μπορεί να δει τα σφάλματα του, και δεν ενοχλείται καθόλου αν εξομολογηθεί τα αμαρτήματα του ενώπιον του Θεού, ενώπιον των άλλων ανθρώπων και ενώπιον του ίδιου του του εαυτού. Δεν έχει προκατειλημμένες γνώμες σχετικά με την ευγένεια του. Έχει μια πίστη όπου θέτει την εικόνα του Αγαθού Θεού και όχι του θεού του. Και πιστεύει πάντοτε πως αυτός ο Αγαθός Θεός θα τον οδηγήσει προς στο Φως. Η πίστη του στον Θεό είναι πολύ μεγαλύτερη από την πίστη του προς τον εαυτό του. Η φιλοσοφία του είναι ορθή: Δεν κάνει σύγκριση μεταξύ του εαυτού του αφ' ενός και των κλεφτών και των ληστών αφ' ετέρου, που είναι κατώτεροι του, αλλά λέει: "Κύριε, όταν σε κοιτάζω, εσέ-να, τους αγγέλους, και τους αγίους, πώς είμαι εγώ; Πρέπει να ανυψωθώ, πρέπει να γίνω σαν κι εσένα. Είμαι αμαρτωλός- οι πρόγονοι μου κι εγώ, δεν γίναμε άνθρωποι καθώς πρέπει- τρώω, πίνω, έγινα πραγματικό γουρούνι- συγχώρεσε με γιατί δεν μπορώ να χρησιμοποιήσω τα αγαθά που μου έδωσες."
Και ο Ιησούς Χριστός τι λέει; - Αυτός ο άνθρωπος που συνειδητοποιεί τα σφάλματα του και τα αμαρτήματα του, διαθέτει ένα έξοχο ιδεώδες- κάποια μέρα θα είναι καλύτερος από τον φαρισαίο. Και πώς είναι δυνατόν αυτό; - Οι πλούσιοι άνθρωποι επαναπαύονται στα έσοδα ή στα εισοδήματα τους, δεν εργάζονται καθόλου, και το μόνο που κάνουν είναι το να μιλάνε περί της πολιτικής και της κοινωνικής ζωής. Άλλοι, σηκώνονται νωρίς το πρωί για να εργαστούν δέκα ώρες κάθε μέρα, κι έχουν συνεχείς αποτυχίες στη ζωή τους, αλλά καρτερούν, μετά δε από αρκετά χρόνια, θα έχουν αποκτήσει γνώσεις και θα είναι διάσημοι άνθρωποι.
Αυτή τη στιγμή, ανάμεσα σας, συγχωρείστε με που σας το λέω, υπάρχουν άνθρωποι και των δυο τύπων. Επειδή, όμως, ο Ιησούς δίνει τους δυο αντίθετους πόλους, σας λέω: Πάρτε ό,τι είναι καλό και στον ένα τύπο και στον άλλο, και δημιουργείστε τον ευγενή χαρακτήρα που ενώνει εντός του τα καλά χαρακτηριστικά και του φαρισαίου και του τελώνη. Δημιουργείστε τον τρίτο τύπο του χριστιανού, του Νέου Ανθρώπου. Αυτή είναι η ιδέα μου.
Λέτε: "Είμαι, δηλαδή, σε τέτοιο βαθμό αμαρτωλός στην ζωή μου; Πώς θα μπορούσα να είμαι φαρισαίος; Με προσβάλλεις." - Θα σας πω μιαν αλήθεια. Όταν συμβαίνει μια συμφορά στη ζωή, λέτε: "Κύριε, γιατί αυτή η συμφορά; Υπάρχουν κι άλλοι πιο αμαρτωλοί από μένα." Δεν είστε, τότε, ακριβώς στη θέση του φαρισαίου; - Αυτού που συνδιαλέγεται με τον Θεό; Ο Θεός θα σας πει: "Είσαι πολύ ενάρετος, ξέρεις όμως πόσες ατιμίες διέπραξαν οι προγονοί σου με τους οποίους συνδεόσουν κάποτε; Έχεις εδώ ένα χρέος που το υπέγραψαν πριν πολλά χρόνια, πρέπει δε να το εξοφλήσεις." - "Αλλά δεν το θυμάμαι." - "Δεν έχει καμιά σημασία, στο βιβλίο μου έχει καταγραφεί αυτό το χρέος. Κι αυτό το βιβλίο δεν ψεύδεται."
Σας συμβαίνει μια συμφορά• και λέτε ευχαριστώ: "Είναι λίγο." Σ' αυτή την περίπτωση, βρίσκεστε στην θέση του τελώνη. Κι ο Ιησούς θα σας πει: "Θα πάτε στον οίκο του Πατρός."
Μερικές φορές αποδοκιμάζετε τους φαρισαίους: "Είναι άνθρωποι δίχως ειλικρίνεια." Γνωρίζετε, όμως, πως όλοι εσείς που κρίνετε τους φαρισαίους, είσαστε σύγχρονοι φαρισαίοι; Αντλείστε για τον εαυτό σας το μάθημα του χαρακτήρα αυτού του φαρισαίου - για να μην έχετε τα κακά του χαρακτηριστικά ή, πάλι, αν τα έχετε, για να τα ξεριζώσετε, έτσι ώστε να μην βαδίζετε στην ατραπό της αρνητικής ζωής. Όλα αυτά που κατείχαν ο παππούς σας, η γιαγιά σας, ο πατέρας σας και η μητέρα σας, τίποτε δεν θα σας είναι χρήσιμο.
Γνωρίζετε καλά τον μύθο για τις χήνες που έφερε στην πόλη κάποιος άνθρωπος. Οι χήνες είπαν σε κάποιον ταξιδιώτη που συνάντησαν:
- Τι ντροπή! Το αφεντικό μας μας φέρνει στην πόλη σαν μπουλούκι. Δεν ξέρει ότι οι προγονοί μας είχαν απελευθερωθεί κάποτε στην Ρώμη.
- Κι εσείς, τι κάνετε;
- Τίποτε.
- Τότε είστε άξιες να σας βράσουν σε μια κατσαρόλα.
Ο παππούς σας, ο πατέρας σας, ήσαν άνθρωποι τόσο υψηλοί και ευγενείς, αλλά τι είστε εσείς; Αν δεν έχεις ευγενή χαρακτήρα, θα μπορέσεις να τον αποκτήσεις. Μπορεί ο παππούς σου και ο πατέρας σου να σου άφησαν ένα κάποιο κεφάλαιο, αλλά μπορείς να το καταστρέψεις και να το απολέσεις.
Κι αν εξετάσουμε το θέμα από την θρησκευτική άποψη, θα δούμε ότι υπάρχουν και κληρικοί φαρισαίοι: "Ανήκω στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ανήκω στην Ευαγγελική Εκκλησία, ανήκω στην Καθολική Εκκλησία, είμαι ελεύθερος στοχαστής." - Χαίρομαι γιατί είσαι ορθόδοξος, γιατί είσαι ευαγγελικός, γιατί είσαι καθολικός, γιατί είσαι ελεύθερος στοχαστής, έχεις, όμως, τα ευγενή χαρακτηριστικά του Ιησού; - "Δεν τα έχω." Εάν δεν είσαι ορθόδοξος, ούτε και ευαγγελικός, δεν είσαι τίποτε. Απόκτησε αυτά τα χαρακτηριστικά για να γίνεις το αντίστοιχο τους. - "Είμαι, όμως, ελεύθερος στοχαστής" - Έχεις τα ευγενή χαρακτηριστικά των έντιμων ελεύθερων στοχαστών; Όταν λέω "ελεύθερος στοχαστής", αντιλαμβάνομαι έναν άνθρωπο που είναι φίλος της Αλήθειας, αν δεν είσαι, άρα είσαι ψεύτης πρώτης τάξεως.
Συχνά λέγεται: "Είσαι τέλειος άνθρωπος." Τι κάνουμε στην σύγχρονη κοινωνία μας; - Τρεις ή τέσσερις άνθρωποι συγκεντρώνονται για να υπερηφανευθούν για την ευγένεια και τις διακρίσεις: "Διαβάσαμε αυτό που έγραψες και είμαστε ενθουσιασμένοι." Και μόλις φύγει αυτός ο φίλος, λένε: "Μα, είναι πρώτης τάξεως ηλίθιος." Φεύγει ένας άλλος, και λένε τα ίδια και γι' αυτόν. Κι ένας τρίτος γίνεται αντικείμενο σχολιασμού. Κι αυτός που μένει τελευταίος δεν θα πει τίποτε κακό για τον εαυτό του. Μην εξαπατάστε από αυτά που λένε οι άνθρωποι, γιατί μπορούν να πουν πράγματα πολύ δυσάρεστα. Κανείς δεν λέει την αλήθεια. Οι εχθροί σας θα σας πουν: "Είσαι αγιογδύτης, ψεύτης, φαύλος." Αυτοί μάλλον σας λένε την αλήθεια, κι όχι αυτοί που σας κολακεύουν λέγοντας: "Είσαι ευγενής." Μπορεί να είσαι καλός, αλλά όχι εντελώς• δεν θα 'πρεπε να φαντάζεσαι πως είσαι τέλειος. Μερικές φορές βαδίζεις πολύ ορθά, λικνίζοντας τα χέρια και το μπαστούνι σου, σα να είχες λύσει ένα μεγάλο πρόβλημα του Αρχιμήδη νομίζεις πως δεν υπάρχουν άλλοι άνθρωποι σαν κι εσένα. Αν είσαι τελώνης, θα πεις: "Εγώ θα κυβερνήσω τον κόσμο." Ο Ιησούς λέει: "Λοιπόν, πριν από χρόνια, οι προγονοί σου και οι δικοί του πρόγονοι κυβερνούσαν, και θυμάμαι καλά ότι στο σημειωματάριο μου έχω ήδη σημειώσει πως είχαν διαπράξει εγκλήματα- κι εσύ επίσης μπορεί να χάσεις αυτόν τον δρόμο, μην γίνεσαι αλαζονικός."
Έτσι, όποια κι αν είναι η περίσταση στην οποία βρισκόμαστε, δεν πρέπει να έχουμε άλλο ιδεώδες, ει μη μόνον τον Θεό, τον Κύριο μας. Σ' αυτόν τον κόσμο, θα προσκρούσουμε σε πάμπολλα πράγματα που είναι πολύ πικρά. Μπορούμε να δούμε έναν άνθρωπο που μας αγαπά και που θα μας πει κάποια πράγματα αληθινά. Δεν λέω πως πρέπει να υποψιαζόμαστε πως όλοι οι άνθρωποι είναι απατεώνες, δεν λέω καθόλου κάτι τέτοιο- αν, όμως, εκατό άνθρωποι σας κολακεύουν, ανάμεσα τους θα υπάρξουν τρεις μονάχα που θα σας πουν την αλήθεια-οι άλλοι θα σας πουν αυτή την αλήθεια είτε κατά τρόπο άξεστο, είτε κολακευτικά - και αυτά θα είναι τα δυο άκρα. Η αλήθεια δεν βρίσκεται εκεί, βρίσκεται μάλλον στην μέση οδό: Να αποκτήσουμε αφ' ενός μεν τα καλά χαρακτηριστικά του φαρισαίου, - την τέλεια νοημοσύνη του, τις αντιλήψεις του και την τάξη εντός της ζωής, αφ' ετέρου δε του τελώνη - το έλεος του, τη βαθιά του πίστη, την εσώτερη συνειδητότητα που αναγνωρίζει από μόνη της τα σφάλματα της και τα λάθη της και προσπαθεί να διορθώσει την ζωή της.
Ακόμα και μέσα στις οικογένειες υπάρχουν αυτός ο φαρισαίος και ο τελώνης - ο σύζυγος είναι φαρισαίος, η γυναίκα είναι τελώνης. Ο σύζυγος προέρχεται από ανώτερη τάξη, είναι πλούσιος, σβέλτος, όμορφος, "ευγενής άντρας", όπως λέγεται-και η γυναίκα προέρχεται από μια πολύ απλή οικογένεια, ο παππούς της και ο πατέρας της δεν ήταν επιστήμονες, ήταν άνθρωποι ανόητοι και κακομαθημένοι. Κι ο σύζυγος, καθώς την κοιτάει, της λέει: "Ξέρεις από ποιες σε συνθήκες σε έβγαλα;" - Κι αυτή θα μείνει σιωπηλή και θα πάει να μαγειρέψει. Κάθε κίνηση του δακτύλου του φαρισαίου που θα υποδηλώνει πως το φαγητό της δεν ήταν καλομαγειρεμένο, την κάνει να κλαίει και ακούει: "Δεν θέλω μια γυναίκα αμόρφωτη και ζώο- δεν θέλω έναν τέτοιο τελώνη στο σπίτι μου."
Σε μια άλλη οικογένεια, η γυναίκα είναι φαρισαίος και ο άντρας τελώνης. Η γυναίκα προέρχεται από πλούσια οικογένεια, και ο πατέρας της έφτιαξε την καριέρα του άντρα της, γιατί τούτος εδώ ήταν μαθητευόμενος κοντά του: "Ξέρεις πως σε παντρεύτηκα από συγκατάβαση• δεν ξέρεις να φοράς τα ρούχα σου, δεν μπορείς να κάνεις έναν κόμπο στην γραβάτα σου, δεν ξέρεις να φυσήξεις την μύτη σου." Αυτοί οι φαρισαίοι είναι φρικτοί τυπολάτρες, αν αρχίσουν να μιλάνε.
Προς το παρόν, και οι δύο - και ο φαρισαίος και ο τελώνης - χρειάζονται να αλλάξουν τη ζωή τους. Όταν έλεγε ότι ο τελώνης ήταν πιο δικαιολογημένος από τον φαρισαίο, ο Ιησούς εννοούσε ότι ο τελώνης δεν είχε δίκιο, ούτε κι αυτός, αλλά ότι, καθώς σκεπτόταν την Ζωή και την Θεία Τάξη, είχε μια αντίληψη καλύτερη από την αντίληψη του φαρισαίου. Εάν δεν θέλετε να γίνετε ταπεινοί, ο Θεός θα σας κάνει ταπεινούς, γιατί ταπεινώνει τους ματαιόδοξους και ανυψώνει τους ταπεινούς. Η ματαιοδοξία και η ταπεινότητα είναι, στην πραγματικότητα, συνώνυμα αυτών των δυο τύπων ανθρώπου - του φαρισαίου και του τελώνη.
Δεν ξέρετε τι μπορεί να σας συμβεί στο μέλλον όλα τα ευγενή σας χαρακτηριστικά και όλοι σας οι πρόγονοι και οι προγονοί τους δεν θα μπορούν να σας σώσουν. Πριν από πολλά χρόνια, νομίζω στο Λονδίνο, ένας πάμπλουτος και διάσημος Άγγλος μπήκε στις κάβες του για να κοιτάξει τους θησαυρούς του και, κατά τύχη, έκλεισε την πόρτα δίχως να έχει πάρει το κλειδί• και αφού κατέγραψε όλα του τα πλούτη, με μεγάλη χαρά, όταν θέλησε να βγει, κατάλαβε πως είχε κλειδωθεί μόνος του. Έμεινε κλειδωμένος μια μέρα, μια δεύτερη, μια τρίτη• γύρω του υπήρχε χρυσός, τεράστια πλούτη, αλλά δεν μπορούσε ούτε να βγει από 'κει, ούτε να ειδοποιήσει κάποιον. Στο τέλος, παρέδωσε την ψυχή σ' αυτόν τον τόπο κι έγραψε ένα σημείωμα- "Αν υπήρχε κάποιος να μου δώσει ένα κομμάτι ψωμί, θα του έδινα τα μισά από τα πλούτη μου."
Αν μια μέρα υποχρεωθείτε να εγκλεισθείτε, όπως κι αυτός ο πλούσιος, μέσα στις κάβες των ευγενών προγόνων σας, ένα κομμάτι ψωμί θα μπορούσε να σας σώσει. Έτσι, ο Ιησούς είπε: "Το ψωμί μπορεί να σας σώσει, κι όχι αυτά τα πράγματα τα οποία ποθείτε και εν ονόματι των οποίων αγωνίζεσθε." Και, ξέρετε ότι πάμπολλοι άνθρωποι πεθαίνουν έγκλειστοι εντός του εαυτού τους; Άνθρωποι απογοητευμένοι, αυτοκτονούν. Και ποιος, λοιπόν, αυτοκτονεί; - Διόλου ο τελώνης. Πάντοτε οι φαρισαίοι αυτοκτονούν. Ποιητές, ζωγράφοι και πολιτικοί, λένε: "Ο κόσμος δεν μπόρεσε να μας εκτιμήσει, δεν μπόρεσε να εκτιμήσει τις δημιουργίες μας, τα έργα μας, τους πίνακες μας", και αυτοκτονούν. Γενικά, πάντοτε αυτοί είναι που αυτοκτονούν, αυτοί οι φαρισαίοι που οι σκέψεις τους είναι ευγενείς, που τα πρόσωπα τους είναι αρμονικά, και που οι γενειάδες τους είναι κόκκινες.
Οι φαρισαίοι στην Βουλγαρία δεν έχουν κόκκινα γένια. Σας μιλάω για τους ιουδαίους φαρισαίους μόνο αυτούς περιγράφω. Οι δικοί μας φαρισαίοι θα ήταν λίγο διαφορετικοί στην περιγραφή μου. Άλλωστε, οι Βούλγαροι φαρισαίοι τους μοιάζουν, αλλά υπάρχει κάτι που τους κάνει διαφορετικούς. Δεδομένου, όμως, ότι σας μιλάω για τους ιουδαίους φαρισαίους και όχι για τους Βούλγαρους φαρισαίους, βγάλτε, λοιπόν, τα δικά σας συμπεράσματα σχετικά με τους Βούλγαρους φαρισαίους και αναζητήστε αυτούς τους τύπους. Πώς θα το κάνετε; - Η διάλεξη μου στοχεύει να σας κάνει να εφαρμόσετε αυτήν την γνώση στην πραγματική σας ζωή.
Οι άνθρωποι της εποχής μας λένε ότι, για να πετύχει κανείς, θα πρέπει να έχει βούληση. Κάθε βούληση μπορεί να έχει τριπλή εκδήλωση: Κατ' αρχήν, η βούληση μπορεί να είναι αυθαίρετη δεύτερον, η βούληση μπορεί να έχει υπ' όψη της αποκλειστικά τα συμφέροντα μας, τα συμφέροντα του λαού μας• τρίτον, η βούληση μπορεί να λάβει υπ' όψη της τόσο τα συμφέροντα της κοινωνίας μας και του λαού μας, όσο και τα συμφέροντα κάθε ανθρώπινου όντος, καθώς και τα συμφέροντα του Θεού και είναι ακριβώς αυτός ο τρίτος τύπος βουλήσεως, λοιπόν, αυτός που περιέχει όλες τις υποχρεώσεις που έχουμε έναντι αυτού του κόσμου, μια τέτοια βούληση, για την οποία δεν θα υπάρξει ισχύς που θα την κάνει να καμφθεί και να μας κάνει να παρατήσουμε το καθήκον μας, πρόκειται, άρα, για την καλή βούληση. Μια βούληση να εργαζόμαστε για τη δόξα του Θεού και για την ανθρωπότητα, για τον λαό σου, για την οικογένειά σου, και για την ανύψωση του χαρακτήρα σου - αυτή είναι στην ουσία μια βούληση. Μερικοί λένε: "Πρέπει να 'χει κανείς μια νοημοσύνη ευγενή." Μια νοημοσύνη που συλλαμβάνει την στάση της έναντι του Θεού, μια νοημοσύνη που ασχολείται με την εφαρμογή των έξοχων σκέψεων στη Ζωή, είναι, άρα, μια ευγενής νοημοσύνη. Διαθέτετε όλοι τα σπέρματα να φτάσετε ως εκεί. - "Όμως η μύτη μου δεν είναι όπως την θέλω." -Θα εξελιχθεί. Κοιτάξτε αυτά τα μικρά πουλιά μέσα στις φωλιές, που δεν έχουν ακόμα φτερά, που περιμένουν ακόμα την μητέρα τους, και που, μόλις την δουν, ανοίγουν το ράμφος τους λέγοντας: "Τρι - τρι", κι ιδού η μάνα τους βάζει ένα σκουληκάκι μέσα το ράμφος τους. Είκοσι φορές την ημέρα κάνουν "Τρι - τρι" ανοίγοντας το ράμφος. Όσο περισσότερο αυτά τα μικρά πουλιά προσεύχονται "Τρι - τρι", τόσα περισσότερα σκουλήκια πέφτουν μέσα στο ράμφος τους. Έπειτα, τα φτερά τους αρχίζουν να μεγαλώνουν και, στο τέλος, πετούν.
Σύμφωνα με τον ίδιο νόμο, κι εσείς επίσης οφείλετε να προχωρήσετε, να ανοίξετε το στόμα σας προσευχόμενοι. Αν δεν ανοίξετε το στόμα, θα είστε φαρισαίοι, και ο Ιησούς Χριστός θα σας πει: "Ο κόσμος δεν είναι για σας, το Θείο Βασίλειο δεν είναι για σας, το μέλλον δεν σας ανήκει." Αυτό θέλει να πει ο Ιησούς. Υπάρχουν άνθρωποι που δεν τους αρέσει να ανοίγουν το στόμα τους. Το μόνο που κάνουν είναι να σιγούν. Το καταλαβαίνω αυτό, το να σιγείς, αλλά πότε; - Όταν είσαι ερεθισμένος, όταν θέλεις να προσβάλλεις έναν άνθρωπο, όταν ζηλεύεις. Όταν, όμως, είσαι χαρούμενος, όταν πρέπει να πεις έναν λόγο παρηγορητικό, άνοιξε, λοιπόν, το στόμα σου και πέσ' τον. Ανοίγετε τα στόματα σας, όταν θέλετε να εκπαιδεύσετε τα παιδιά σας; Ιδού το πρόβλημα που τίθεται ενώπιον σας. Εκπαιδεύετε τα παιδιά σας όπως κάνουν κι οι φαρισαίοι, δεν πρέπει ν' αγγίξουν τα σκεύη, δεν πρέπει να λερωθούν, δεν πρέπει ούτε καν να μουσκέψουν τα χέρια τους - η μητέρα θα τα πλύνει, ο πατέρας θα αγοράσει παπούτσια, ρολόγια, χρυσές αλυσίδες. Ο πατέρας πρέπει να γίνει σκλάβος αυτού του φαρισαίου. Το βράδυ, όταν ο πατέρας γυρνά στο σπίτι, τα παιδιά κάνουν μορφασμούς καθώς του λένε: "θέλουμε γρήγορα αυτό, θέλουμε εκείνο!"• και αυτός, μαραζώνει. Γιατί είπε ο Ιησούς: "Αλλίμονο σε σας, γραμματείς και φαρισαίοι"; Στις οικογένειες μας, με τα παιδιά μας, ακόμη και στις εκκλησίες, παντού, εκδηλώνουμε αυτά τα χαρακτηριστικά των φαρισαίων, κι έπειτα μας εκπλήσσει το γεγονός ότι δεν μπορούμε να φτάσουμε στην Θεία Βασιλεία. Και πάνω από την αγορά έρχονται οι κατηγορίες: "Αυτός ο κόσμος είναι κακός, αυτή η κοινωνία είναι κακή, αυτοί οι ιερείς είναι έτσι, αυτοί οι ιερείς είναι αλλιώς, οι δάσκαλοι είναι κακής ποιότητας, οι κυβερνώντες είναι κακής ποιότητας", κι εμείς, εμείς είμαστε άδειοι... Εσύ που κατηγορείς τους άλλους, είσαι όπως κι αυτοί. Πάψε, λοιπόν, να δρας έτσι, γιατί η μητέρα σου είναι κοντά σου: Μόλις θα πεις "Τρι - τρι", αυτοστιγμεί θα έχεις να φας.
Ίσως αυτά τα πράγματα θα σας φανούν αστεία, αλλά είναι έξοχες αλήθειες. Είναι μικροπράγματα, αλλά πρέπει ν' αντλήσουμε κάποιο παράδειγμα απ' αυτό το μάθημα. Αν συγκριθούμε με την ουράνια ζωή, όλοι μας είμαστε κακομοιριασμένοι ανόητοι, και ο Θεός μας αποστέλλει ακατάπαυστα την Μητέρα με αυτά τα σκουλήκια. Χαιρέτισε την Μητέρα σου γιατί σου φέρνει να φας. Διάνυσε πετώντας μια μεγάλη έκταση για να βρει ένα σκουλήκι! Πώς να ευχαριστήσουμε τον Θεό που σκέφτεται κάθε μέρα εμάς, και μας εξασφαλίζει την τροφή; - Κάθε πρωί πρέπει να λέμε επίσης "Τρι - τρι", άρα να προσευχόμαστε. Ξέρετε τι είναι το "τρι - τρι"; Αν το ξέρατε καλά, θα ξέρατε, άρα, τα λόγια που χρησιμοποιεί ο Ουρανός για να ομιλήσει. Είναι μια λέξη συντομότατη, αλλά έχει περιεχόμενο. Και τώρα είστε εντός του ναού- ο Ιησούς απευθύνεται σε σας και σας θέτει το ερώτημα για να μάθει πώς προσεύχεστε, όπως αυτός ο φαρισαίος, ή όπως αυτός ο τελώνης; Πώς θα εισέλθετε στον κόσμο για να αρχίσετε την εργασία σας - όπως αυτός ο φαρισαίος, ή όπως αυτός ο τελώνης; Είστε, άρα, φτιαγμένοι από τον ίδιο πηλό. Αλλά ο Ιησούς Χριστός θέλει να μας πει να μην είμαστε φαρισαίοι. Εγώ, διαφέρω από όλους αυτούς τους φαρισαίους. Αν υπάρχει κάτι μέσα στον κόσμο που είναι ανησυχητικό, φταίνε, λοιπόν, αυτοί οι φαρισαίοι. "Ο κύριος τάδε έχει αυτά τα χαρακτηριστικά" - μου λέτε. Το ξέρω καλά, αλλά τι να κάνουμε; Περιμένετε να εξαγνιστώ εγώ ο ίδιος κατ' αρχήν και έπειτα μπορώ να εξαγνίσω τους άλλους. Πρέπει πρώτα να κάνω να εξαφανιστούν από το κεφάλι μου οι ψείρες, και έπειτα θα 'ρθει η σειρά των άλλων. Γιατί, πώς θα δω τούτον εδώ που έχει λιγότερες ψείρες από μένα, αφού θα πάρει και τις δικές μου; - Ή, πάλι: "Πρέπει να τον εκπαιδεύσω." - Περιμένετε, πρέπει κατ' αρχήν να εκπαιδεύσω τον εαυτό μου. - Ή, πάλι: "Πρέπει να διαδώσω ιδέες." - Αν αρχίσω να διαδίδω πολύ νωρίς τις ιδέες, μπορεί να οδηγήσω τους ανθρώπους σε σφάλμα. - Ή, πάλι: "Βγες προς το κοινό και πες αυτό ή εκείνο το πράγμα." - Τι θα πω; Να πω ψέματα στους ανθρώπους; Όταν εμφανίζεσαι μπροστά σ' ένα ακροατήριο, πρέπει να λες την μεγάλη Αλήθεια τόσο με τα λόγια σου όσο και με την ζωή σου. Και αυτό υπονοεί, στην ουσία, ο Ιησούς Χριστός. Όταν αρχίζει κανείς να μαθαίνει, πρέπει να εργασθεί ταυτόχρονα δια του λόγου και δια της ζωής του.
Οι καθηγητές στο σχολείο της εποχής μας, οι οποίοι αρχίζουν με πειράματα για να διδάξουν μια επιστήμη, όποια κι αν είναι, είτε Φυσική είτε Χημεία, μου αρέσουν πολύ. Ναι: Το οξυγόνο μπορεί να εξαχθεί με τον τάδε τρόπο- αυτή η αντίδραση γίνεται κατ' αυτόν τον τρόπο. Ή, πάλι, στο εργαστήρι του ξυλουργού. Ο αρχιξυλουργός λέει και την θεωρία και την πρακτική. Η, πάλι, στο εργαστήρι ενός ράφτη, πάλι το ίδιο συμβαίνει. Ο Ιησούς λέει στους Χριστιανούς: "Μπείτε και πάρτε τον πήχυ και το ψαλίδι." Ορισμένοι πρέπει ν' αρχίσουν με την βελόνα κι έπειτα με το ψαλίδι. Τι είναι αυτό το ψαλίδι; - Είναι η γλώσσα σας. Όταν αρχίζετε να κόβετε και να ράβετε, δεν υπάρχει καλύτερο ψαλίδι από την γλώσσα σας. Αν κόψετε στα δεξιά και στ' αριστερά, αστόχαστα, τούτο θα σημαίνει ότι το ψαλίδι σας δεν ήταν στην θέση του. - "Δεν πρέπει να μιλάει κανείς;" - Ναι, αλλά όταν έχει κάποιο λόγο. Γιατί αν μιλάτε άσκοπα, εάν κόβετε δίχως να σκεφθείτε, θα χαλάσει το ύφασμα.
Δεν σας τα λέω όλα αυτά για να αποθαρρυνθείτε. Δεν θέλω να σας πω πως γεννηθήκατε φαρισαίοι, θέλω μάλλον να πω πως έχετε την προδιάθεση του φαρισαίου. Όλος ο κόσμος έχει αυτή την προδιάθεση. Κι' είναι πολύ καλό να έχουμε λίγο τέτοια τάση. Απ' τη στιγμή, όμως, που αρχίζετε να λέτε: "Κύριε, σ' ευχαριστώ γιατί δεν είμαι σαν τους άλλους", τούτο δείχνει ότι ο φαρισαίος είναι ζωντανός μέσα σας και δεν μπορείτε να απαλλαγείτε απ' αυτόν. Είναι ζωντανός μέσα στο σβέρκο σας, στην κορφή του κεφαλιού σας, μέσα τα αυτιά σας, μέσα στην μύτη σας, στο εσωτερικό των ματιών σας. Κι αυτόν τον φαρισαίο, πού θα τον βρείτε, λοιπόν; Μέσα σε όλα τα χαρακτηριστικά σας και σε όλες τις πράξεις σας, μέσα σε όλες τις εκδηλώσεις σας.
Έτσι, λοιπόν, ο Ιησούς σας ρωτά ποιος είναι ο ορθότερος τρόπος για να απευθύνετε την προσευχή σας προς τον θεό. Υπονοεί αυτή την προσευχή με την ευρύτερη έννοια - προς όφελος της κοινωνικής ζωής. Ορισμένοι σκέφτονται ότι η αληθής προσευχή δεν μπορεί να απευθυνθεί ει μη μόνον όταν είμαστε σε εκκλησία. Προσέξτε αν αυτή η προσευχή την οποίαν απευθύνετε εντός της εκκλησίας έχει οποιαδήποτε σχέση με την οικογενειακή ζωή και αν μπορεί να σας βοηθήσει. Και, επί πλέον, θα πρέπει να βρείτε αυτή την εκκλησία εκεί όπου είναι. Ο δάσκαλος διδάσκει κατ' αρχήν στους μαθητές κάποια στοιχεία κι έπειτα τους αφήνει να δράσουν για να λύσουν εντελώς μόνοι το πρόβλημα, για να βρουν τις σχέσεις μ' έναν ορισμένο νόμο. Σε κάποιο σημείο της Αγίας Γραφής έχει λεχθεί: "Είσθε ναός του θεού." Αν είμαστε ναοί του θεού, όταν εισερχόμαστε στο μυστικό μας δωμάτιο ενώπιον του θεού, τι πρέπει, λοιπόν, να κάνουμε; Εάν εισέλθουμε εκεί όπως και ο φαρισαίος, ο Ιησούς Χριστός θα μας πει: "Δεν πετύχατε τον στόχο σας." Αν εισέλθουμε όπως ο τελώνης, κι αν αναγνωρίσουμε τα σφάλματα μας κι έπειτα υποσχεθούμε να τα διορθώσουμε, θα πετύχουμε και θ' ακούσουμε την φωνή του Ιησού: "Δικαιώθηκες, έχεις ένα μέλλον." Μπορεί ο δάσκαλος να βρει στο τετράδιο πολλά λάθη• κι μαθητής δεν θα 'πρεπε να πει στον εαυτό του: "Τι ψείρας που είναι - μου βρήκε τόσα πολλά λάθη!" Μπορεί, επίσης, ο δάσκαλος να σβήσει τρεις ή τέσσερις λέξεις• κι ο μαθητής να μονολογήσει: "Μου λέρωσε το τετράδιο!" Ναι, αν θέλεις να γίνεις τέλειος, θα πρέπει να τον ευχαριστήσεις γιατί προσέλκυσε την προσοχή σου πάνω σ' αυτά τα λάθη, γιατί αυτά τα τρία λάθη μπορεί να γίνουν πολύ περισσότερα. Διόρθωσε τα, μην τ' αφήνεις να υπάρχουν! Γιατί το λάθος μοιάζει με ψείρα: Αν το αφήσεις, ένα μόνο λάθος σε μια εβδομάδα θα πολλαπλασιαστεί και θα γίνει χίλια λάθη. Αρκεί ένα λάθος, για να συρθεί ένας άνθρωπος στην διαπόμπευση. Σύμφωνα με τον ίδιο νόμο, αρκεί μια αρετή για να ανυψωθείτε στον ουρανό και να συγκαταλεχθείτε μεταξύ των αγγέλων. Να δημιουργήσετε τις περιστάσεις και να έχετε τις διαθέσεις, και, αν μια πράξη είναι εσφαλμένη, θα πέσετε• αν η πράξη είναι ενάρετη, θα ανυψωθείτε. Κατά συνέπεια, να προσέχετε και την αρετή και το σφάλμα. Αν ένας άνθρωπος που έχει μια ζωή διεστραμμένη, δεν έχει παρά μια μονάχα μια αρετή, αυτή ακριβώς η αρετή είναι που θα αποτελέσει το μικρό σκοινί που κατέβηκε πάνω στην μανιασμένη θάλασσα της Ζωής και θα του επιτρέψει να το χρησιμοποιήσει ως μέσον, αν το αρπάξει, για να φτάσει ως την όχθη. Κατά συνέπεια, το πρώτο σφάλμα που μπορεί να γίνει, είναι πάρα πολύ κακό ώστε μπορεί να προκαλέσει την απώλεια του ανθρώπου- και η τελευταία αρετή είναι πάρα πολύ ισχυρή, ώστε μπορεί να σώσει τον άνθρωπο. Στην πραγματικότητα, αυτά είναι που μπορούν ν' αλλάξουν τη ζωή σας. Πρόκειται για έναν νόμο. Και γι' αυτόν τον λόγο ο Ιησούς Χριστός είπε: "Να μην είστε αμελείς."
Ο φαρισαίος είχε ευγενέστερα χαρακτηριστικά από τον τελώνη• από πολλές απόψεις, ήταν τοποθετημένος υψηλότερα απ' αυτόν, αλλά είχε ένα τελευταίο ελάττωμα, την ματαιοδοξία, που κατόρθωσε να τον κατεβάσει ως την κόλαση. Ο τελώνης ήταν ένας μεγάλος αμαρτωλός, αλλά είχε την ελαχιστότατη αρετή, την ταπεινότητα, και είπε: "Θα εργασθώ για την σωτηρία μου." Και γι' αυτόν τον λόγο ο Θεός του έδωσε την ευλογία του, γιατί έλπιζε να διορθωθεί στο μέλλον.
Σας ρωτάω σήμερα: "Πού βρίσκεσθε: Στο τελευταίο σας σφάλμα ή στην τελευταία σας αρετή; Αν είστε στο τελευταίο σας σφάλμα, λυπάμαι για σας: Φυλαχτείτε, γιατί βρίσκεσθε σ' έναν επικίνδυνο τόπο της Ζωής. Αν είστε στην τελευταία σας αρετή, είστε σ' έναν ασφαλή τόπο και σας ζηλεύω: Βρίσκεσθε πάνω σ' έναν σταθερό βράχο. Κρατηθείτε απ' αυτήν την τελευταία αρετή, και ο Ιησούς Χριστός θα βαδίσει μαζί σας.
|
