Ο Κόκκος Του Σίτου

Ομιλία που έγινε από τον Διδάσκαλο στις 23 Μαρτίου (κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο) 1914, στη Σόφια.

"Αληθώς, αληθώς σας λέγω, εάν ο κόκκος τον σίτου δεν πέση εις την γην και αποθάνη, αυτός μόνος μένει• εάν όμως αποθάνη, πολύν καρπόν φέρει." Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο: 12, 24.

Ο κόκκος του σίτου είναι το έμβλημα της ανθρώπινης ψυχής. Παρουσιάζει μια έξοχη ιστορία στην εξέλιξη της Φύσης. Αν μπορούσατε να ξεδιπλώσετε το φύλλο του κόκκου του σίτου για να δείτε διαδοχικά την ιστορία του, θα είχατε καταλάβει εξ ολοκλήρου την ιστορία της ανθρώπινης ψυχής. Όπως ο κόκκος σίτου πέφτει στη γη για να πεθάνει, όπως φυτρώνει, μεγαλώνει και δίνει τη σπορά του, το ίδιο πράγμα παράγεται, συνεπώς, με την ανθρώπινη ψυχή. Ίσως για σας ο κόκκος σίτου να είναι κάτι τι το πολύ απλό, κάτι το ασήμαντο και δίχως αξία - δεκαέξι χιλιοστά του κιλού. Πόσο θα ορίζατε την τιμή του, αν η τιμή ενός κιλού είναι ένα γρόσι; Όμως, μέσα στον κόκκο σίτου υπάρχει μια δύναμη, μια δυνατότητα, ένα πνεύμα αυταπάρνησης, μ' αυτή δε τη δύναμη τρέφει τόσο τον εαυτό του όσο και τους άλλους. Κι όταν κάθεστε στο τραπέζι, δεν σκέφτεστε καθόλου τον κόκκο σίτου, δεν γνωρίζετε τι χαρά κάνει να διεισδύσει μέσα σας, ούτε τι σκέψεις σας φέρνει. Δεν γνωρίζετε την προέλευση του. Οι άνθρωποι δεν τον εκτιμούν, ούτε κι οι κότες - κανείς δεν τον εκτιμά. Όμως, είναι ένα αίνιγμα μέσα στον κόσμο.

Πέστε μου, λοιπόν, τι κρύβεται μέσα σ' αυτόν τον κόκκο σίτου; Είναι το έμβλημα της Ζωής. Κι αν κοιτάξουμε το βουλγαρικό γράμμα με το οποίο αρχίζει το όνομα του στην βουλγαρική γλώσσα, αυτό το γράμμα αντιστοιχεί απόλυτα με αυτό τον κόκκο σίτου: Στο κάτω μέρος - μικρά πόδια, ρίζες, πάνω - δύο κλάδοι. Όταν το σπέρνουν, μας κάνει να δούμε το τι ποθούμε. Ο κόκκος σίτου μας λέει πως πρέπει να ποθούμε αυτόν που μας έκανε να έρθουμε - τον Θεό- και για να ποθούμε τον Θεό, πρέπει να ριζώσουμε, να έχουμε κλαδιά, ν' ανθίσουμε και να δέσουμε καρπούς που θα 'ναι τροφή για τον κόσμο, άρα μας λέει: "Βοηθήστε τους άλλους και θυσιαστείτε εν ονόματι των πλησίον σας, έτσι όπως κάνω κι εγώ." Άλλωστε, αυτός είναι κι ο λόγος για τον οποίον ο Ιησούς λέει: "Εγώ είμαι ο ζωντανός άρτος που κατήλθε εξ ουρανού." Κι από τι παράγεται ο άρτος; - Από κόκκο σίτου.

Οι σύγχρονοι άνθρωποι λένε ότι η ζωή τους είναι δυστυχισμένη, όλοι είναι ανικανοποίητοι - οι βασιλιάδες κι οι πρίγκιπες επίσης. Ξεκινώντας από αυτόν που είναι τοποθετημένος ψηλότερα, και καταλήγοντας σ' αυτόν που είναι τοποθετημένος χαμηλότερα. Όλοι απαιτούν, θέλουν κάτι, και, όταν τους δοθεί, είναι και πάλι δυσαρεστημένοι και διεκδικούν και απαιτούν κι άλλα. Και πηγαίνετε να τους ρωτήσετε γιατί δεν είναι ευχαριστημένοι. - Ζητάνε κάτι ακόμα περισσότερο.

Ας επιστρέψουμε, όμως, στην ιστορία του κόκκου σίτου. Όταν σπέρνετε μέσα στη γη, αν είσαστε στη θέση του, τι θα λέγατε; Θα λέγατε: "Τέλειωσαν όλα για μας, η ζωή μας χάθηκε και σάπισε!" Όμως ο κόκκος σίτου έχει μεγαλύτερη πίστη από μας. Όταν ταφεί στο έδαφος, σαπίζει και χαλάει, αλλά ευθύς αμέσως καταλαβαίνει τη γλώσσα του Ηλίου και, μόλις εμφανιστούν οι πρώτες ακτίνες του, μονολογεί: "Δεν θα πεθάνω, θα αναστηθώ και θα φέρω έναν καρπό για τους άλλους ανθρώπους." Και μια ενέργεια γεννιέται μέσα του, κι αυτός αρχίζει να ποθεί τον Ήλιο. Δένει και ωριμάζει. Όμως οι άνθρωποι δεν τον αφήνουν: Παίρνουνε ένα δρεπάνι και τον κόβουν. Τα βάσανα του δεν τελειώνουν εκεί: Μετά τον θερισμό, τον δένουν σε θημωνιές, έπειτα τον τρυπάνε με τα δικράνια και τον ρίχνουν σ' ένα κάρο για να τον μεταφέρουν στο αλώνι όπου τον συσσωρεύουν σε μεγάλους σωρούς, που μοιάζουν με λόφους. Έπειτα φέρνουν εκεί άλογα και ρόπαλα. Τι θα σκεφτόσασταν εσείς, αν ήσασταν στη θέση του;

Μ' αυτή την διεργασία είναι που εξελίσσεται επίσης και η ανθρώπινη ζωή. Θα ρωτήσετε: "Γιατί πρέπει να υποστούμε την ίδια διεργασία;" Από αυτό το παράδειγμα του κόκκου σίτου, ο άνθρωπος πρέπει να αντλήσει το μάθημα του. Μετά από τις οπλές του αλόγου και τα ρόπαλα που συνθλίβουν τον κόκκο σίτου, τον βγάζουν και τον βάζουν στην σιταποθήκη. Όμως τα βάσανα του δεν τελειώνουν εκεί" τον κοσκινίζουν, οι κακοί σπόροι πέφτουν κάτω, οι καλοί σπόροι μένουν επάνω, τους βάζουν σε σακούλια για να τους πάνε στον μύλο, όπου τους τοποθετούν ανάμεσα σε δυο βαριές μυλόπετρες, για να πιέσουν και να λιώσουν εντελώς τον κόκκο του σίτου. Αν ήσαστε στη θέση του, τι θα λέγατε; - "Τι κόσμο και τι ζωή δημιούργησε ο Κύριος!" Όμως ο κόκκος σίτου έχει μεγάλη υπομονή• λέει: "Θα δείτε ποια θα 'ναι η ιστορία μου." Τον παίρνουν από τον μύλο με μορφή αλευριού, τον πάνε στο σπίτι κι εκεί συνεχίζουν να μην τον αφήνουν σε ειρήνη. Η γυναίκα αρχίζει να δουλεύει εντατικά με το κόσκινο, να τον ψιλοκοσκινίζει, πετάει ένα μέρος, αλλά βάζει το υπόλοιπο στη σκάφη, του βάζει μαγιά και ζυμώνει το ψωμί. Αν ήσασταν στη θέση του κόκκου σίτου, θα λέγατε: "Τα βάσανα μας τέλειωσαν πια." Όχι! Αφού φουσκώσει, βάζουν τη ζύμη στο φούρνο, κι αφού τη βγάλουν από κει, βλέπουν αυτά τα πανέμορφα μεγάλα καρβέλια. Αν ήσασταν στη θέση του κόκκου σίτου, θα λέγατε: "Επιτέλους, τα βάσανα μας τέλειωσαν!" Όμως, λίγο αργότερα, αρχίζουν να κομματιάζουν αυτά τα πανέμορφα ψωμιά και να τα τρώνε. Κι έτσι ο κόκκος σίτου εισέρχεται στο στομάχι, κι απ' αυτή τη πράξη προκύπτουν χυμοί που διεισδύουν σ' ολόκληρο τον εγκέφαλο μας, και τι συμβαίνει τότε; Μέσα στον εγκέφαλο μας σχηματίζονται έκτακτες σκέψεις, και μέσα στην καρδιά μας εμφανίζονται νέοι πόθοι και νέες επιθυμίες. Ο κόκκος σίτου φέρνει το ένδυμα που ενδύει τα συναισθήματα μας. Κυλάει μέσα απ' την γραφίδα των συγγραφέων και των ποιητών, κελαρύζει στο δοξάρι του βιολιστή. Όλα αυτά είναι που μας δίνει ο κόκκος σίτου.

Κι αν αυτός ο κόκκος σίτου δεν είχε υποστεί την διεργασία αυτής της εξέλιξης, δε θα 'χαμε δει ποτέ όλα αυτά τα έξοχα πράγματα μέσα στη Φύση. Γιατί, λοιπόν; - Γιατί ο κόκκος σίτου μας δίνει μια δύναμη για να κοιτάξουμε και να δούμε. Και γι' αυτό το λόγο ο Ιησούς Χριστός λέει: "Είμαι ο ζωντανός άρτος." Και για να 'ναι ζωντανός ο άνθρωπος, πρέπει να είναι σε κοινωνία με το περιβάλλον του, πρέπει να διεισδύει εκεί για να βοηθήσει και να βοηθηθεί. Ακριβώς όπως κι κόκκος σίτου που υπέστη όλη τη διεργασία, κι εμείς επίσης πρέπει να θυσιαστούμε κατά τον ίδιο τρόπο. Και η θυσία δεν είναι τόσο οδυνηρή.

Ας στρέψουμε τώρα το βλέμμα μας προς την ιστορία της ζωής του Ιησού Χριστού και προς την ιστορία του Ιουδαϊκού λαού. Πώς θα εξηγήσετε αυτή την αντίφαση: Ένας λαός αναμένει επί χιλιάδες έτη τον Λυτρωτή του, τον Βασιλέα του για να έρθει να του προσφέρει την ελευθερία του, και ακριβώς τη στιγμή που εμφανίζεται, αυτοί οι ίδιοι μεγάλοι ιερείς και ηγεμόνες διαμαρτύρονται γι' αυτόν. Θα λέγατε ότι, αν έρθει στις μέρες μας ο Ιησούς Χριστός, εσείς θα συμπεριφερθείτε καλύτερα. Αμφιβάλλω. Και θα σας πω ένα μονάχα γεγονός: Δείτε πώς συμπεριφέρεται ο σύζυγος με την σύζυγο του ή η σύζυγος με τον σύζυγο της, και θα ξέρετε ακριβώς πώς θα συμπεριφερθείτε με τον Ιησού. Όταν εκδηλωθεί εντός του κόσμου, η Αλήθεια δεν θα βάλει γιορτινά ρούχα, θα βάλει μάλλον τα πιο απλά ρούχα. Έτσι ο Ιησούς εμφανίστηκε εν μέσω του Ιουδαϊκού λαού με αυτή την απλή μορφή. Αυτός είναι κι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι δεν συλλαμβάνουν την Αλήθεια. Τέτοιοι είναι, άρα, οι νόμοι αυτού του κόσμου.

Υπάρχει, όμως, ένας άλλος νόμος μέσα στον κόσμο, ο οποίος εκδηλώνεται δια του φωτός του ηλίου, γιατί ο Ήλιος αρχίζει να λάμπει πάνω απ' όλα τα σπέρματα και απ' όλα τα όντα της Γης. Αυτό το φως που κάνει να γεννηθεί εντός του ανθρώπου η χαρά και η ευθυμία, κάνει να γεννηθεί μέσα σε ορισμένους άλλους το μίσος και η κακία. Το φως που κάνει να έρθει σε ορισμένους ανθρώπους η καλή διάθεση, κάνει ταυτόχρονα κάποιους άλλους οργισμένους και κακεντρεχείς με τους υπόλοιπους. Το φως και η θερμότητα, όταν κατεβαίνουν πάνω στον λύκο, τον κάνουν να σκεφτεί πώς μπορεί να βρει πρόβατα για να τα φαει. Όταν κατεβαίνουν πάνω σ' έναν κλέφτη, τον κάνουν να σκεφτεί πώς θα κλέψει χρήματα. Αν πέσουν πάνω σ' έναν άνθρωπο που ποθεί να κάνει το καλό, αυτός θ' αρχίσει να στοχάζεται πώς θα βρει έναν φτωχό για να τον βοηθήσει. Δώστε έναν κόκκο σίτου στην κότα, και θα τον μετατρέψει σε όμορφα φτερά δώστε τον σ' ένα γουρούνι, και θα τον κάνει πανέμορφη κοντή σκληρή τρίχα δώστε τον στον λύκο, θα τον κάνει όμορφα δόντια κι όμορφα νύχια- δώστε τον στο ψάρι, θα τον κάνει όμορφα λέπια. Οι φυσιολόγοι δεν μπορούν να ερμηνεύσουν αυτή την διεργασία. Κάθε ον προσαρμόζει την τροφή και την θερμότητα ανάλογα με την εξέλιξη του και τις αντιλήψεις του. Δεν θα μπορέσετε να καταλάβετε αυτόν τον νόμο παρά μονάχα αφού βιώσετε αυτούς τους δυο κόσμους σε αντίφαση.

Δεν μπορούμε να σας εξηγήσουμε γιατί υπάρχει το κακό μεταξύ των ανθρώπων, γιατί προτιμούν το μίσος από την αγάπη, το ψέμα από την αλήθεια. Δεν μπορεί κανείς να σας το εξηγήσει αυτό- πολλά "γιατί" θα μείνουν ανεξήγητα. Η Βουλγάρικη λέξη "ζαστο" (γιατί) είναι ένα ερωτηματικό μόριο που υπονοεί "ζητώ, ερωτώ." Γιατί πρέπει να ρωτήσουμε; - Υπάρχει ένας νόμος που θεσπίζει ότι πρέπει να ποθούμε την πρόοδο.

Ο Ιησούς Χριστός είπε ότι δεν θα πέθαινε, κι αφού θα έπεφτε μέσα στη γη, ο κόκκος σίτου θα παρέμενε μόνος στον κόσμο. Τι είναι αυτή η μοναξιά στη ζωή; Η μοναξιά είναι το πιο οδυνηρό βάσανο που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος. Το να 'χεις απογόνους, τούτο είναι το νόημα της Ζωής. Όλα τα βάσανα του κόσμου προέρχονται από το γεγονός ότι οι άνθρωποι θέλουν να ζουν μονάχα για τον εαυτό τους. Όλο το κακό γεννιέται από αυτή την επιθυμία να είμαστε μόνοι και να γίνουμε το κέντρο του κόσμου. Ενώ τούτο είναι αδιανόητο σύμφωνα με τους Θείους νόμους. Οι σκέψεις μας και οι επιθυμίες μας αποτυγχάνουν, γιατί τις χτίζουμε πάνω στην άμμο. Μέσα στον κόσμο μπορούμε να είμαστε ευτυχείς όταν ζούμε για τον Κύριο. Και οφείλουμε να ζήσουμε γι' αυτόν. Θα βρούμε την εξήγηση αυτής της επιταγής ακόμα και μέσα στην ίδια τη Φύση. Καθώς ανατέλλει το πρωί, ο Ήλιος ανατέλλει για όλα τα όντα, γιατί τα αγαπά όλα. Είναι προσεκτικός έναντι όλων των ζώντων όντων - απ' τα κατώτερα ως τα ανώτερα - και γι' αυτόν τον λόγο όλα τα πλάσματα στρέφουν τα βλέμματα τους προς αυτόν. Απ' αυτόν είναι που έρχεται η ενέργεια που μας ανασταίνει και μας ανυψώνει. Όμως, μήπως ο Ήλιος μας δηλώνει πώς πρέπει να διεισδύσουμε εντός του; Μας λέει πως πρέπει να μη χρησιμοποιήσουμε παρά μονάχα τα αγαθά που μας δίνει, και, όπως φωτίζει τον κόσμο, κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει κι εμείς να διαχύσουμε το φως και τη γνώση προς όλους όσους μας περιβάλλουν.

Μέσα στη συνειδητότητά μας υπάρχουν κάποιες εσφαλμένες έννοιες που προέρχονται από την ατομική μας ζωή. Για παράδειγμα, αν εισέλθετε σ' ένα σπίτι κι έχει ένα μονάχα παράθυρο, κι αν αυτή τη στιγμή υπάρχουν σ' αυτό το δωμάτιο είκοσι ή τριάντα επισκέπτες, θα τους πείτε: "Δεν έχετε το δικαίωμα, εγώ θέλω να κοιτάξω από το παράθυρο μόνος μου!" Κι όταν θα κοιτάξετε τον ήλιο, όλοι οι άλλοι θα στερηθούν το φως του. Και θα πρέπει να τους καλέσετε κι αυτούς για να τον δουν, θα πρέπει να τους δείξετε την Ατραπό για να βγουν απ' αυτό το σπίτι προκειμένου να δουν το Φως. Και για αυτό τον λόγο, λοιπόν, δεν είναι καλό να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι κοντά μας, γιατί ποτέ δεν θα καταστεί δυνατόν για όλους να χρησιμοποιήσουν ταυτόχρονα το φως και την θερμότητα του ήλιου. Θα πρέπει να τους πείτε να βγουν έξω.

Γι' αυτό τον λόγο και ο Ιησούς λέει: "Όποιος αγαπά τον εαυτό, του οφείλει να εξέλθει." Και σ' ένα άλλο σημείο λέει: "Όποιος αγαπάει την μητέρα του και τον πατέρα του περισσότερο από μένα, δεν είναι άξιος για μένα" Άρα, αν κάποιο ον πλησιάσει πάρα πολύ στο παράθυρο, θα καλύψει όλο τον ορίζοντα για τους άλλους. Κρατηθείτε είκοσι ή τριάντα βήματα μακρύτερα. Αυτές είναι οι σωματικές συνθήκες. Με αυτό ο Ιησούς θέλει να πει ότι η ζωή δεν περιέχεται στα υλικά αγαθά. Τούτα εδώ δεν είναι παρά μια απλή βοήθεια, όπως τα εγχειρίδια, οι μαυροπίνακες και τα μολύβια για τους μαθητές. Υποθέτετε ότι ο Κύριος έχει ετοιμάσει για σας μονάχα αυτά τα μικροπράγματα; Σας προετοίμασε πολύ σπουδαία πράγματα. Ρωτήστε έναν βάτραχο ποιες είναι οι αντιλήψεις του περί της ζωής θα πει: "Πάνω από το έλος όπου κατοικώ, θέλω να υπάρχουν λίγο περισσότερες μύγες που να πετούν, και να 'ναι πολύ πιο κοντά σε μένα, για να μπορώ να τις αρπάξω." Κι αν τον βλέπετε μερικές φορές να κοιτάζει και να σιωπά κατά τρόπο φιλοσοφικό, στην πραγματικότητα παρατηρεί τις μύγες: περιμένοντας να τον πλησιάσουν περισσότερο για να μπορεί να τις αρπάξει. Αυτή είναι, άρα, η αντίληψη του περί της ζωής.

Ανεβαίνοντας αυτή τη κλίμακα, δεν πρέπει να υποθέσουμε πως είμαστε ήδη στην κορφή της εξέλιξης μας. Στην κλίμακα της εξέλιξης, ανάμεσα σ' εμάς και την Ατραπό, την οποία ποθούμε, υπάρχουν ακόμα πολλά σκαλοπάτια που πρέπει να ανέβουμε. Η απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους και τους αγγέλους είναι τόσο μεγάλη•η σχέση είναι σχεδόν αυτή που υπάρχει ανάμεσα στον γυρίνο που προηγήθηκε του βατράχου και στον άνθρωπο. Απ' την οπτική γωνία των αγγέλων, είμαστε πάντοτε μικρά βατράχια. Ορισμένοι λένε: "Οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν κατ' εικόνα του Θεού και για να του μοιάσουν, έτσι δεν είναι;" Όμως, δεν έχουν φτάσει ακόμα αυτή την εικόνα και δεν της μοιάζουν καθόλου. Βλέπετε το τι γίνεται. Για να βεβαιώσουμε ότι "είμαστε δημιουργημένοι κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση του Θεού", πρέπει να έχουμε τα χαρακτηριστικά του Θεού. Και ποιά είναι, λοιπόν, αυτά τα χαρακτηριστικά; - Είναι η Αρετή, η Αγάπη, η Σοφία και η Αλήθεια. Η Αρετή αποκλείει το κακό, η Αγάπη αποκλείει το μίσος, η Σοφία αποκλείει το παράλογο, η Αλήθεια αποκλείει το Ψεύδος. Εάν το κακό, το μίσος, το παράλογο και το ψεύδος δεν υπάρχουν μέσα μας, θα μοιάζουμε στο Θεό. Εάν εξακολουθούν και υπάρχουν μέσα μας, δεν θα 'μαστε τίποτε άλλο παρά μόνο μικρά βατράχια.

Δεν μπορώ να κατηγορήσω καθόλου το κακόμοιρο το βατραχάκι, πρέπει να φαει μύγες. Και γιατί, λοιπόν, πρέπει να φαει μύγες; - Θα σας πω. Γιατί η μύγα που πετάει, κατοικεί σε μια ανώτερη συνθήκη. Το βατράχι, ενώ ποθεί να πετάξει στον αέρα, θέλει να υιοθετήσει τις δονήσεις της μύγας για να τις αναπτύξει μέσα του και για να αρχίσει να πετάει. Γιατί ο λύκος τρώει τα πρόβατα; - Γιατί πρέπει να τα φαει για να γίνει πιο ήρεμος και πιο ταπεινός, γιατί, τρώγοντας καλά πράγματα, γίνεται κανείς καλός. Οι ηθοποιοί έχουν κάνει πειράματα: όταν ήθελαν να παίξουν τον ρόλο του ιδεώδους έρωτα, έτρωγαν για πολύ καιρό αρνί, γιατί αυτό το κρέας δημιουργεί προδιαθέσεις για παρόμοια συναισθήματα. Κατά συνέπεια, ο λύκος έχει δίκιο να τρώει τα πρόβατα αν θέλει να γίνει ταπεινότερος. Και θα γίνει πάση θυσία, γιατί τώρα οι λύκοι είναι πολύ πιο ταπεινοί απ' όσο κατά το παρελθόν. Κι όσο αφορά τους ανθρώπους που τρώνε αρνί και κοτόπουλο, θα τους πω ότι τρώνε αρνί γιατί θέλουν να γίνουν όμορφοι, τρώνε επίσης κοτόπουλο, γιατί θέλουν να γίνουν φτερωτοί όπως οι άγγελοι. Κι έχετε δίκιο να τα τρώτε αυτά. Το κακό δεν έγκειται, όντως, στην τροφή. Όταν απαγορεύεται να φάτε ένα κάποιο είδος τροφής, τούτο συμβαίνει για να μην προκληθούν βάσανα στο ον που θα τα φαει. Λέω ότι μπορείτε να φάτε τα πάντα. Όταν, όμως, μπαίνετε στον ορνιθώνα για να πάρετε μια κότα, εάν δεν κακαρίσει, τότε μπορείτε να την σφάξετε κι αργότερα να την μαγειρέψετε και να την φάτε. Αν κακαρίσει, αφήστε την. Το ίδιο με το αρνί, αν αρχίσει να βελάζει, αφήστε το, θέλει να ζήσει κι άλλο. Κατά συνέπεια, πρέπει να τα ρωτήσετε. Ρωτήστε ποιό αρνί ακριβώς και ποιά κότα ακριβώς θέλουν να ζήσουν μέσα σας.

Ο Ιησούς λέει: "Εγώ είμαι ο ζωντανός άρτος, και όποιος με τρώει θα έχει την αιώνια ζωή."

Για να μπορούμε να κατανοήσουμε τους λόγους του Ιησού, θα πρέπει να εξαγνιστούμε: Να εξαγνίσουμε την όραση μας, να εξαγνίσουμε επίσης και την νόηση μας. Τούτη εδώ είναι ένα εξαίρετο εργαλείο, όταν ξέρουμε πώς να την χρησιμοποιούμε, αλλά, ταυτόχρονα, είναι ένα πολύ επικίνδυνο εργαλείο, όταν δεν ξέρουμε πώς να την χρησιμοποιούμε. Αν αρχίζετε να οργώνετε με το άροτρο έναν αγρό που δεν είναι σπαρμένος, θέλοντας να τον σπείρετε, τούτο είναι δικαίωμα σας" προχωράτε σύμφωνα με τον φυσικό νόμο• αν, όμως, θέλετε να οργώσετε έναν αγρό όπου έχουν ήδη τεθεί σπορές, θα κάνετε κουταμάρα. Ορισμένοι λένε: "Οφείλουμε να σκεπτόμαστε και να κρίνουμε", γιατί η επιστήμη δεν μπορεί να αποφύγει την κριτική. Να κρίνουμε, αλλά πώς; Η κριτική ως χειρουργική - να αποκόπτουμε ένα άρρωστο μέρος από το ανθρώπινο σώμα - αυτό το καταλαβαίνω καλά, μια τέτοια κριτική είναι χρήσιμη, αλλά το να αποκόπτουμε ένα υγιές μέλος, αυτό δεν το καταλαβαίνω. Δεν είναι δύσκολο να είσαι τέτοιου είδους χειρουργός: Ο καθένας το μπορεί, παίρνοντας ένα νυστέρι, μπορεί να ανοίξει το πόδι κάποιου, ο καθένας μπορεί να σας το κάνει αυτό. Ελάχιστοι είναι αυτοί που ξέρουν πώς να κάνουν ορθά την χειρουργική επέμβαση τους.

Για να το μάθετε αυτό, πρέπει πάση θυσία να διαποτιστείτε από τον νόμο της Αρετής και της Αγάπης. Όταν σας μιλάω για την Αγάπη, μην φανταστείτε ότι σας διδάσκω μια διδασκαλία ειρήνης και ηρεμίας. Ο άνθρωπος που θέλει να αγαπά, πρέπει να βιώσει τα μεγαλύτερα βάσανα στον κόσμο. Όποιος δεν έχει υποφέρει, δεν θα μπορέσει να νοιώσει αυτή την Θεία αρχή της Αγάπης. Για να αγαπάμε τον Θεό, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να θυσιαστούμε κατά τον τρόπο με τον οποίο ο Θεός θυσιάζεται για μας. Για να τον γνωρίσουμε, λέτε: "Κύριε, δώσε αυτό που έχουμε ανάγκη!" Δώσε, δώσε, δώσε! - Είναι το κάλεσμα που αντηχεί απ' άκρη σε άκρη σ' αυτόν τον κόσμο. Και ποτέ άλλοτε ως τώρα το χρήμα δεν είχε τόσο χαμηλή αξία. Στις μέρες μας, ο καθένας μας παίρνει έναν μισθό, ίσως τρεις με τέσσερις φορές μεγαλύτερο απ' όσο έπαιρνε κατά το παρελθόν, και πάλι εξακολουθούμε πάντα να μην έχουμε αρκετά. Το χρήμα υποτιμήθηκε, γιατί δεν υπάρχει τίποτε που να του αντιστοιχεί. Συνεπώς, θα έπρεπε να ζητάμε σιτάρι, καλαμπόκι, αχλάδια, μήλα. Λέτε: "Κύριε, θέλω να είμαι όμορφος, θέλω να είμαι πλούσιος!" Θέλετε να αποκτήσετε πολλά πράγματα, αλλά να ξέρετε πως είναι συμφορά για σας, γιατί απ' τη στιγμή που θα γίνετε πλούσιοι, ο καθένας θα έχει την πρόθεση να σας κάνει κακό. Και, για να προστατευτείτε από αυτό, θα χρειάζεστε άτομα, έτσι όπως οι πλούσιοι Αμερικανοί που προσλαμβάνουν τρεις ή τέσσερις σωματοφύλακες να τους φυλάνε γιατί σε κάθε βήμα θέλουν να τους ληστέψουν. Ενώ έχουμε ανάγκη όχι από πλούτη, αλλά από αυτά τα θεμελιώδη πράγματα που καθιστούν τη ζωή καλύτερη.

Έχουμε παραμελήσει την εξέλιξη της καρδιάς μας και, κατά συνέπεια, θα έπρεπε να επανέλθουμε σ' αυτή την βασική αρχή - στην ανάπτυξη και στον εξευγενισμό της καρδιάς μας. Το κακό δεν φωλιάζει μέσα στην λογική, κάνει την φωλιά του μέσα στην καρδιά. Ο καθένας μας πρέπει να ζητήσει από την καρδιά του αυτό που επιθυμεί. Η καρδιά μας είναι διεφθαρμένη κι εμείς είμαστε υπεύθυνοι γι' αυτό: Εμείς το κάναμε πολλές φορές, σαν υπηρέτριες, ψευστήκαμε, σκεφτήκαμε κακά πράγματα, κλπ. Στην Αγία Γραφή ο Θεός λέει: "Παιδί μου, δώσε την καρδιά σου." Ο Θεός γνωρίζει και βλέπει τα σφάλματα των ανθρώπων και το μόνο που θέλει για μας, είναι ν' ανοίξουμε την καρδιά μας προκειμένου να εισέλθει εκεί. Θα πείτε: "Πώς, λοιπόν;" - Με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο ανοίγουμε το παράθυρο για να έρθει το φως μέσα στο δωμάτιο μας. Έχει λεχθεί: "Στο δωμάτιο που εισέρχεται το φως, δεν εισέρχεται ο γιατρός και δεν εισέρχεται εκεί η ασθένεια", ή πάλι "ο γιατρός δεν βγαίνει από 'κει απ' όπου δεν μπαίνει το φως." Έτσι, λοιπόν, μέσα στην ανθρώπινη καρδιά όπου εισήλθε ο Θεός, δεν μπορεί να εισέλθει ο διάβολος. Ο Θεός είναι ακριβώς ο γιατρός, με αυτή την έννοια. Κι ο γιατρός, όταν σε εξετάσει, θα πει: "Πρέπει να φας περισσότερο, πρέπει να πιεις περισσότερο, πρέπει να κάνεις αυτό κι εκείνο" και αντέχουμε, αντέχουμε πριν σπάσει η ραχοκοκαλιά μας.

Συχνά μοιάζουμε με καμηλιέρη που ταξίδεψε μέσα στην έρημο και η καμήλα του με δυσκολία άντεξε το βάρος. Μόλις βρήκε στο δρόμο του ένα δέρμα αλεπούς, το έβαλε πάνω στην πλάτη της καμήλας, αλλά η ραχοκοκαλιά της καμήλας έσπασε κι όλο το βάρος έμεινε τότε στην έρημο. Η πλάτη της καμήλας δεν μπορεί να σηκώσει παρά μονάχα ένα βάρος σαφώς προσδιορισμένο. Η καμήλα είμαστε εμείς: Ταξιδεύουμε, λοιπόν, κι αν βάλουμε στην πλάτη μας ένα βάρος μεγαλύτερο από αυτό που μπορούμε να σηκώσουμε, κάποια μέρα θα εμποδίσουμε την εξέλιξη μας. Με όλα αυτά, δεν σας συνιστώ την αθλιότητα. Σας συνιστώ πλούτη προς μια τριπλή κατεύθυνση: Όχι μόνον υλική, όχι μόνον νοητική, αλλά επίσης και πνευματική. Ο ουρανός έχει ανάγκη από τέτοιους πλούσιους ανθρώπους, γιατί μπορούν να είναι γενναιόδωροι. Κι όταν ο Ιησούς λέει: "Θησαυρίζετε θησαυρούς", υπονοεί τέτοιους θησαυρούς. Τοποθετήστε αυτού του είδους το κεφάλαιο στον Ουρανό, προκειμένου, με βάση τους στόχους, ο Θεός να μπορέσει να θρέψει τους φτωχούς ανθρώπους επί της Γης. Οι άγγελοι δεν εργάζονται μόνοι τους για την σωτηρία μας, εμείς πρέπει να το κάνουμε αυτό. Κι έχουμε όλες τις δυνατότητες για να το κάνουμε. Ο νόμος λέει: Δεν είναι όλοι επαΐοντες κατά τον ίδιο τρόπο- ο καθένας πρέπει να γνωρίζει τι του πρέπει. Ο καθένας λέει: "Ο εγκέφαλος μου είναι μικρός"- του απαντώ: Αν δεν μπορείς να αναθρέψεις ένα μικρό άλογο, πώς θα μπορούσες να αναθρέψεις ένα μεγαλύτερο άλογο; Αν έχεις μια μικρή καρδιά που δεν μπορείς να την διαχειρισθείς, πώς θα διαχειρισθείς μια καρδιά μεγαλύτερη που έχει έξοχους πόθους; Τι πρέπει να κάνουμε; -Δεν πρέπει να σκεφτόμαστε το μέλλον, αλλά πρέπει να χρησιμοποιούμε όλα τα αγαθά που μας φέρνει η σημερινή μέρα, προκειμένου να κάνουμε καλό. Αυτή η μέρα μας φέρει όλα τα μελλοντικά αγαθά. Αυτός είναι, άρα, ο νόμος, ο Θεός που δημιούργησε τις συνθήκες γι' αυτήν εδώ την ημέρα, θα δημιουργήσει συνθήκες και για τις μελλούμενες μέρες. Δεν υπάρχει λόγος να στοχαζόμαστε γι' αυτό που θα μας συμβεί στο μέλλον, και πρέπει να είμαστε ήρεμοι: Υπάρχουν ορισμένοι νόμοι που διέπουν τις σχέσεις των ανθρώπων. Αν κάποιος έκανε μια ευτελή πράξη, τούτο δεν είναι κάτι το αυθαίρετο, θα γίνει σύμφωνα με τον ίδιο τον νόμο. Κάθε συμφορά, ωοτόσο, θα σας φέρνει μια ευλογία• κάθε δυσκολία θα ανοίγει μπροστά σας έναν νέο ορίζοντα. Θα μπορείτε πάντοτε να το εξακριβώνετε αυτό, και γι' αυτό το λόγο δεν πρέπει να ανησυχείτε σχετικά με τις συμφορές που θα μπορούσαν να σας συμβούν.

Ορισμένοι με ρωτούν για την πολιτική ζωή της Βουλγαρίας, για το τι θα συμβεί. Τι παράξενη κι αστεία ερώτηση! Τι έχει ήδη συμβεί, λοιπόν; Κάποιοι κάνουν λίγο μασάζ στην Βουλγαρία, αυτό είναι όλο. Της αφαιρούν λίγο από το βάρος της• της δίνουν μια νέα εμπειρία κι ένα νέο πρόβλημα που θα πρέπει να επιλύσει. Κι εμείς, δεν αρχίζουμε να στοχαζόμαστε συνετά σχετικά με τους νόμους που διέπουν τη Ζωή και ψάχνουμε για υπευθύνους και για ενόχους. Ποιος είναι, λοιπόν, ένοχος, πείτε μου! Δεν θα βρείτε τώρα τους ενόχους. Αυτός που είναι ένοχος, είναι η ατομική ζωή των ανθρώπων. Όταν ένας άνθρωπος θέλει να βασιλεύει επί των ανθρώπων και να γίνει ο βασιλέας, είναι υπεύθυνος. Το ίδιο και αυτός ο οποίος θέλει να ανατρέψει έναν βασιλέα, και αυτός επίσης είναι υπεύθυνος. Συνεπώς, δεν έχει καμιά αξία για μας να ξέρουμε ποιος είναι βασιλιάς - Ο τάδε ή κάποιος άλλος, ένας τρίτος ή ένας τέταρτος: Όλος ο κόσμος πηγαίνει προς την ίδια κατεύθυνση.

Δεν λέω πως δεν πρέπει να ποθούμε να γίνουμε βασιλιάς ή βασίλισσα. Αλλά βασιλιάς ή βασίλισσα ποιου; - Του εαυτού μας, της λογικής μας, της καρδιάς μας, της βούλησης μας. Πώς είναι, λοιπόν, οι υπήκοοι σας; Τις σκέψεις σας, τα συναισθήματα κι τις συγκινήσεις σας, τους πόθους και τις επιθυμίες σας, τα έχετε υποτάξει, έχετε θέσει τάξη και αρμονία μέσα σας; Ας είστε οι πρώτοι που θα δώσουν το παράδειγμα στον κόσμο. Μπορώ να είμαι ποιμένας και να λέω στους ανθρώπους "Να είστε γενναιόδωροι", ενώ εγώ ο ίδιος είμαι φιλάργυρος; Μπορώ να πω "Μην κλέβετε" και ταυτόχρονα εγώ να κλέβω•να λέω "Μην λέτε ψέματα" κι εγώ να ψεύδομαι; Αυτός που διδάσκει τους ανθρώπους, πρέπει να είναι το πρότυπο και να δίνει ο ίδιος το παράδειγμα. Κι ο Ιησούς, όταν ήρθε να διδάξει τους ανθρώπους, ήταν ο ίδιος που τους έδωσε το πρότυπο και, εάν μάθουμε καλά τη Διδασκαλία του, ο κόσμος θ' αλλάξει αμέσως. Μέσα μας, στα τρίσβαθα του εαυτού μας, υπάρχει μια δυναμική ισχύς κρυμμένη, που δεν είμαστε ικανοί να την χρησιμοποιήσουμε, γιατί δεν ξέρουμε πώς να εργασθούμε.

Κάποτε, ένας βάτος εμπόδιζε την κυκλοφορία των ανθρώπων σ' έναν δρόμο• ταξιδιώτες πέρναγαν, τον χτυπούσαν με ραβδιά, αλλά όσο πιο δυνατά τον χτυπούσαν, τόσο περισσότερο μεγάλωνε και τελικά ανέτρεπε και τα αυτοκίνητα. Όλοι βρέθηκαν σε δύσκολη θέση. Ήρθε, όμως, μια μέρα μια τσάπα και είπε: "Κι εγώ επίσης θέλω να σας κάνω να δείτε την τέχνη μου!" Κι άρχισε να σκάβει λίγο μακρύτερα από τις ρίζες. Ο βάτος στην αρχή έσκασε στα γέλια και σκέφτηκε: "Τόσοι πολλοί άνθρωποι δεν μπόρεσαν να μου κάνουν τίποτε κι έρχεσαι εσύ που νομίζεις πως είσαι πιο θαρραλέα για να με φοβίσεις;" Αλλά η τσάπα συνέχιζε να σκάβει όλο και βαθύτερα, και κάποια στιγμή ο βάτος είπε: "Τούτη εδώ βρήκε το αδύνατο σημείο μου."

Πριν βάλετε μια τσάπα να δουλέψει για σας, πάντοτε ο βάτος θα γελάει κάτω απ' τη μύτη σας λέγοντας: "θα μεγαλώσω κι άλλο." Αυτή είναι μια αλληγορία που πρέπει να την καταλάβετε. Ποιά είναι, λοιπόν, αυτή η τσάπα; Στοχαστείτε επ' αυτού για να το καταλάβετε.

Πρέπει να είμαστε πάντοτε στη θέση ενός δικαστή. Για παράδειγμα, κατά τον εμφύλιο πόλεμο στην Αμερική συνελήφθησαν δυο εγκληματίες - ο ένας ήταν τυφλός, ο άλλος ήταν ανάπηρος, δίχως πόδια. Το έγκλημα τους ήταν το ακόλουθο: Είχαν κλέψει μήλα. Ο κηπουρός τους είχε συλλάβει και τους είχε οδηγήσει μπροστά στον δικαστή, αλλά ο τυφλός άρχισε να λέει: "Είμαι τυφλός, δεν έκλεβα μήλα, αλλά με τα χέρια μου πήρα κάτι από το έδαφος." Κι ο άλλος, που δεν είχε πόδια, άρχισε να φωνάζει: "Εγώ δεν έχω πόδια και δεν μπορώ να πάω να κλέψω." Ο δικαστής, αφού στοχάστηκε για λίγο, είπε: "Βάλτε τον ανάπηρο στην πλάτη του τυφλού!" Και πρόσθεσε: "Αυτός που έχει μάτια, βρήκε τη μηλιά κι έπειτα ο άλλος που δεν έχει πόδια, αλλά ωστόσο έχει χέρια και μπράτσα, αυτός μάζεψε τα μήλα." Κι όντως σ' αυτή τη στάση βρέθηκαν τη στιγμή που τους έπιασε ο κηπουρός.

Έτσι, λοιπόν, είναι κι η φύση του ανθρώπου - ο καθένας, ατομικά, απαρτίζεται από δυο όντα: Το ένα είναι τυφλό και το άλλο δίχως πόδια. Όταν ο Θεός τα συνέλαβε επ' αυτοφώρω να εγκληματούν, το καθένα τους άρχισε να δηλώνει: "Δεν τα έκοψα εγώ, δεν τ' άγγιξα, ούτε καν έβαλα το πόδι μου εκεί." Αλλά ο Θεός λέει: "Βάλτε το ένα πάνω στο άλλο!" Κι έτσι τους κρίνει. Ποιος είναι, λοιπόν, ο τυφλός; - Το ανθρώπινο ένστικτο. Ποιος είναι δίχως πόδια; - Η ανθρώπινη νοημοσύνη. Και οι δυο λένε: "Πάμε να κλέψουμε λίγο", ανεβαίνουν και πάνε να κλέψουν μήλα. Κι όταν συλληφθούν, και το ένα και το άλλο επαναλαμβάνουν: "Γιατί με χτυπάτε;" Αλλά και τα δυο αυτά όντα είναι ένοχα.

Έχουμε ανάγκη την εξέλιξη. Εμείς θα έχουμε τα μεγαλύτερα αγαθά, αλλά πρέπει να γίνουμε αρκετά νοήμονες, αρκετά καλοί, και, τρόπον τινά, πρέπει να φτάσουμε στην ωριμότητα προκειμένου να μας εμπιστευτούν αυτή την κληρονομιά. Τα τρία πράγματα που σας είπα - η Αρετή, η Αλήθεια και η Σοφία - είναι έξοχα πλούτη και, όταν θα τα κατέχετε, θα είστε υγιείς και ασφαλείς και ευτυχείς.

Αλλά θα πείτε: "Πώς μπορεί κανείς να εφαρμόσει αυτή την διδασκαλία μέσα στον κόσμο;" Ο Θεός δεν απαιτεί από μας να κάνουμε να βασιλεύσει η τάξη μέσα στον κόσμο. Ο κόσμος είναι σε τάξη, μέσα στον κόσμο δεν υπάρχουν ανώμαλα πράγματα, τα πάντα βαδίζουν σύμφωνα με μια σαφώς καθορισμένη τάξη. Τα περιστατικά - φυσικά ή πολιτικά - έχουν τον λόγο υπάρξεως τους και ξέρουμε καλά γιατί συμβαίνουν. Δεν υπάρχει λόγος να μπούμε στον κόπο να αντιστρέψουμε αυτό το ρεύμα. Μας χρειάζεται ένα μονάχα πράγμα: Η ατομική διόρθωση και ανύψωση μέσα στον κόσμο της προσωπικότητας - και του άντρα και της γυναίκας. Όταν διορθωθεί και ανυψωθεί η προσωπικότητα, τότε θα διορθωθούν και θα ανυψωθούν επίσης τα παιδιά της - οι γιοι και οι κόρες, κι όταν θα διορθωθούν και θα ανυψωθούν οι πλησίον τους, τότε ολόκληρος ο κόσμος θα βελτιωθεί και θα ανυψωθεί κι αυτός, από μόνος του, κατά τρόπο φυσικό. Τέτοια μαγιά, τέτοιο ψωμί. Αυτή είναι, άρα, η αρχή που έθεσε ο Ιησούς Χριστός στη βάση της ανθρώπινης εξέλιξης. Κι αυτός δρα πάντοτε προκειμένου να πραγματωθεί αυτή η αρχή. Ακριβώς όπως η χρυσαλίδα που μεγαλώνει για να γίνει αργότερα πεταλούδα, ο κόσμος θα ανυψωθεί και θα αλλάξει προς το καλύτερο. Μέσα σ' αυτόν τον κόσμο υπάρχει μια μεγάλη ανησυχία, γιατί όλοι αυτοί που δεν μπορούν να κάνουν ένα κουκούλι, φοβούνται καθώς σκέφτονται πώς θα ζήσουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα που πλησιάζει. Η μεταμόρφωση πρέπει, λοιπόν, να γίνει μέσα στο πνεύμα μας, μέσα στην καρδιά μας και μέσα στην βούληση μας. Και μετά από την αλλαγή θα νοιώσουμε πως έχουμε μέσα μας μια κάποια εσωτερική δύναμη. Τότε είναι που θα έρθουμε σε επαφή με τα ανώτερα Όντα που είναι πιο προχωρημένα και που τα αποκαλούμε αγίους. Θεσπίζοντας επαφές μαζί τους, η νοημοσύνη μας θα φωτιστεί, όπως φωτίζεται η νοημοσύνη των μαθητών που μελετούν κοντά στους δασκάλους τους. Οι άγιοι είναι οι Διδάσκαλοι της ανθρωπότητας και όλοι εμείς οφείλουμε να κατευθυνθούμε και να καθοδηγηθούμε από αυτούς. Διδάσκουν στον κόσμο πώς πρέπει να ζει. Αλλά θα πείτε: "Πού είναι αυτοί οι Διδάσκαλοι, ποιά θέση καταλαμβάνουν; Δεν βλέπουμε τις εικόνες τους στις εκκλησίες." - Κάθε πράγμα έχει τη σκιά του και ανάλογα με την σκιά μπορούμε να βρούμε το αντικείμενο.

Οι επιθυμίες σας μέσα στον κόσμο είναι μια σκιά, το ίδιο και οι πόθοι σας. Επιθυμείτε να καταλάβετε το ουσιώδες• πρέπει να προχωρήσετε σύμφωνα με τον νόμο: Από την καρδιά ψηλά - προς την νοημοσύνη, σκεφθείτε τον Θεό. Πώς να φανταστούμε τον Θεό; - Μπορούμε να τον φανταστούμε σαν έναν τέλειο Άνθρωπο, τον καλύτερο, που δεν έχει μέσα του καμιά κακία, κανένα μίσος, που αγαπά τους ανθρώπους, σαν ένα πραγματικό πατέρα που αγαπά τα παιδιά του. Αυτή είναι, λοιπόν, η στάση του Θεού απέναντι μας. Τι υποθέτετε, μας ακούει τώρα ή όχι; Ακούει κι εργάζεται μέσα στις νοήσεις μας. Η καλή διάθεση που έχουμε καθημερινά, οφείλεται σ' αυτόν. Σαν τον Ήλιο που κάνει να γεννηθεί μέσα μας μια καλή διάθεση όταν ανατείλει, έτσι, λοιπόν, οι ευτυχισμένες στιγμές στην ζωή μας οφείλονται σ' αυτόν τον εσώτερο Ήλιο που μας φωτίζει. Στην πνευματική ζωή, υπάρχουν επίσης ανατολές και δύσεις. Κατά την διάρκεια της ώριμης ζωής, ο Ήλιος είναι στο ζενίθ κι εσείς βρίσκεστε στην μεσημβρία σας και κατά την διάρκεια της προχωρημένης ηλικίας, γέρνετε προς την δύση προκειμένου να ανατείλετε εκ νέου. Ο Θεός θα ανατείλει μέσα στις καρδιές και μέσα στα πνεύματα πολλών ανθρώπων, αλλά και επίσης και για πολλούς ανθρώπους δεν θα ανατείλει. Αυτοί εντός των οποίων θα ανατείλει ο Θεός, θα νοιώσουν μια χαρά και μια αγαλλίαση, ενώ όλοι αυτοί μέσα στους οποίους δεν θα ανατείλει, θα πουν: "Για μας η ζωή είναι μια συμφορά, ένα βάσανο κι ένας πόνος."Τούτοι εδώ πρέπει να περιμένουν λίγο. Γιατί; - Γιατί, γι' αυτούς, δεν υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες για να υπάρξει μια ανατολή. Αν η ανατολή έρθει πρόωρα, θα είναι συμφορά γι' αυτούς. Είναι καλύτερα γι' αυτούς, άρα, να ξεκουραστούν τώρα. Δεν λέω να πάνε να πεθάνουν καθόλου. Σας παραθέτω έναν νόμο. Όταν μιλάμε για δύση, ο καθένας φαντάζεται τον θάνατο. Τι σημαίνει πεθαίνω; Είναι μια υπόθεση. Ο καθένας μας πρέπει να πεθάνει μια φορά για να μπορέσει να διηγηθεί το τι είναι ο θάνατος• ενώ, προς το παρόν, δεν μπορεί παρά να το φανταστεί.

Σε ένα διήγημα ο Τολστόι λέει τα εξής: Γνώρισα έναν Ρώσο μοναχό, που ήταν ογδόντα πέντε ετών, με άσπρη γενειάδα, και τον ρώτησα: "Ποιά ήταν τα αίτια που σε έκαναν να γίνει μοναχός;" Κι ο μοναχός διηγήθηκε με δυο λόγια την ζωή του ως εξής: "Προέρχομαι από μια οικογένεια πριγκίπων. Όταν ήμουν μεταξύ είκοσι ενός και είκοσι πέντε χρονών, ο πατέρας μου και η μητέρα μου ήθελαν να με παντρέψουν με μια πριγκίπισσα. Τότε έπεσα σε ληθαργικό ύπνο, ήρθαν γιατροί, έπαιρναν τον σφυγμό μου. 'Ή καρδιά σταμάτησε, πέθανε", έλεγαν. - Αποφάσισαν συνεπώς να με θάψουν. Σκέφθηκα λοιπόν "Πρόκειται όντως για τον θάνατο. Δεν μπορούσα να κάνω ένα σημάδι για να δείξω πως ήμουν ζωντανός. Η μνηστή μου και ο πατέρας της ήρθαν και άκουσα ότι της είπαν να κλάψει λίγο:

- Για να πουν πως τον αγάπησες.

- Δεν τον αγάπησα ποτέ, αγαπώ μονάχα τα πλούτη του - απάντησε αυτή.

Κι εγώ, μονολόγησα: "Αν ο Θεός με κάνει να επιστρέψω στον κόσμο ξανά, θα αρχίσω μια άλλη ζωή!"

Είναι οδυνηρό να είσαι ζωντανός χωρίς να μπορείς να πεις πως είσαι ζωντανός• να κοιτάς πώς κλαίει όλος ο κόσμος, δίχως να μπορείς να πεις πως είσαι ζωντανός! Και πόσες ψυχές έχουν ταφεί κατά τούτον εδώ τον τρόπο! Δεν υπάρχει τίποτε το πιο οδυνηρό απ' το να σε θάψουν ζωντανό. Η πιο μεγάλη συμφορά είναι να παραμένεις ολόκληρες μέρες κι ολόκληρους μήνες κάτω απ' τη γη δίχως να μπορείς να απελευθερωθείς από το σώμα. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη φυλακή, αυτό είναι η κόλαση! Αν ήμασταν εξαγνισμένοι, θα ξέραμε ακριβώς πότε εξέρχεται η ψυχή από το σώμα και δεν θα είχαμε ποτέ τέτοια βάσανα. Μετά το συμπέρασμα του γιατρού πως ο ασθενής δεν έχει πια ζωή, αμέσως είπαν: "Σηκώστε τον!" Του έφτιαξαν ένα ωραίο φέρετρο και με μουσική και τραγούδια τον μετέφεραν. Πού εδρεύει, άρα, η αγάπη; Είναι η αγάπη των πλησίον και της κοινωνίας! Κάποιος είπε: "Σας αγαπώ." Πώς; Όπως η γάτα που αγαπάει το ποντίκι, ή όπως ο λύκος που αγαπάει το πρόβατο; Κι αυτό επίσης είναι αγάπη. Όμως είναι μια αγάπη που κάνει τον κόσμο να υποφέρει, ενώ η Αγάπη την οποία χρειάζεται ο κόσμος, είναι το να αγαπάμε τους άλλους και να τους βοηθάμε προκειμένου να είναι ευτυχείς όπως κι εμείς. Γι' αυτόν τον λόγο ο Ιησούς Χριστός είχε πει: "Όποιος πιστεύει σε μένα, θα κάνει αυτά που κάνω κι εγώ- και, εάν με αγαπά, ο Πατέρας μου θα τον αγαπήσει επίσης και θα τον κάνει να κατοικήσει στον οίκο του." Λέτε: "Τι θα συμβεί στην Βουλγαρία;" Εγώ σας ρωτάιυ τι θα συμβεί σε σάς. Δεν ξέρετε ότι ο διάβολος πήρε όλη σας την περιουσία, ότι πούλησε ακόμη και το τομάρι σας, και θέλετε να μάθετε το τι θα συμβεί στην Βουλγαρία. Η Βουλγαρία είστε εσείς. Πρέπει να προσεύχεστε στον Θεός να σας βοηθήσει να διώξετε απ' την ψυχή σας αυτόν τον παρείσακτο, για να προφυλάξετε την περιουσία σας, το πνεύμα και την καρδιά σας. Ο διάβολος είναι υπεύθυνος γι' αυτά τα βάσανα. Κι εσείς δεν πρέπει να του θυμώνετε. Τον επαινώ μονάχα για ένα πράγμα: Είναι πάρα πολύ εργατικός και δεν αποθαρρύνεται. Εάν τον διώξετε από μια πόρτα, θα επιστρέψει από μια άλλη- εάν δεν πετύχει με έναν τρόπο, θα αναζητήσει κάποιον άλλο, κάποιον τρίτο, κάποιον τέταρτο. Ιδού ένα τέλειο χαρακτηριστικό που έχει, και μάλιστα πολύ ενθαρρυντικό. Κι ο Θεός λέει: "Πάρτε το παράδειγμα του, είναι ο κύριος των ανθρώπων, τους διδάσκει και τους μαθαίνει όλους. Όταν σας ψεύδεται πολλές φορές, τελικά θα του πείτε: "Έχουμε ήδη μάθει τα ψέματα σου και δεν μπορείς να ψευστείς άλλο σ' εμάς."

Ένας άνθρωπος λέει στον φίλο του: "Ο πίθηκος μου δεν μπορεί να εξαπατηθεί." Κι ο φίλος πηγαίνει κοντά στον πίθηκο και κάνει πως κοιμάται. Ο πίθηκος κλείνει κι αυτός τα μάτια του και ο φίλος κλέβει όλα τα χρήματα αυτού του ανθρώπου. Τούτος εδώ επιστρέφει και δέρνει τον πίθηκο του όπως πρέπει. Μια δεύτερη φορά ο πίθηκος θα έχει τα μάτια ορθάνοιχτα και δεν θα τα κλείσει πια, γιατί ξέρει ήδη τι σημαίνει ξύλο.

Με την εμπειρία που έχουμε μέσα στον κόσμο μετά από τα βάσανα, τη στιγμή που θα έρθει ο διάβολος, θα του πούμε: "Τα μάτια μου είναι ορθάνοιχτα." Μόλις νοιώσετε την αρχή των βασάνων, πείτε: "Δεν τελείωσα ακόμη την διεργασία του κόκκου σίτου." Κι όταν η σκέψη σας και η καρδιά σας μεταμορφωθούν και γίνουν θαυμάσιες, τότε θα έχετε αποκτήσει την εικόνα του Θεού και θα του μοιάζετε, και τότε ο Θεός θα σας αναστήσει όπως ο ήλιος που ξαναζωντανεύει τον σπαρμένο κόκκο σίτου.